21. mart, Dan borbe protiv rasizma: Rasizam se mora iskorijeniti!

U cijelom svijetu se 21. mart obilježava kao Međunarodni dan za eliminaciju rasne diskriminacije.

Generalna skupština UN-a odredila je ovaj datum u spomen na 21. mart 1960. godine, kada je policija u Sharpevilleu u Južnoj Africi ubila 69 ljudi koji su učestvovali u mirnim demonstracijama protiv rasističkih zakona koji su ograničavali kretanje građanima afričkog porijekla. Demonstracije su bile dio pokreta borbe protiv apartheida, sistema rasne segregacije u ovoj zemlji čije je ukidanje počelo tek dvadeset godina kasnije.

UN je šest godina nakon ovog tragičnog događaja proglasio 21. mart danom kada se prisjećamo važnosti ukidanja rasne diskriminacije i na koji se zemlje širom svijeta poziva da udvostruče svoje napore kako bi eliminisali sve oblike rasne diskriminacije koji još postoje u svijetu. Brojni aktivisti i borci za ljudska prava iz cijeloga svijeta će na različite načine obilježiti Međunarodni dan borbe protiv rasizma.

Prema Međunarodnoj konvenciji za ukidanje svih oblika rasne diskriminacije, diskriminacija znači svako razlikovanje, isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva zbog rase, boje, predaka, nacionalnog ili etničkog porijekla sa svrhom ili rezultatom uništavanja ili ugoržavanja priznavanja, uživanja ili vršenja pod jednakim uslovima, prava čovjeka i osnovnih sloboda na političkom, ekonomskom ili socijalnom i kulturnom polju ili na svakom drugom polju javnog života.

BiH je, također, ratifikacijom Međunarodne konvencije o eliminaciji svih oblika rasne diskriminacije iskazala puno opredjeljenje za borbu protiv svih oblika rasne diskriminacije te je postulate ove konvencije ugradila u krivično zakonodavstvo.

Rasizam nekad i danas

Iako je u određenim oblicima postojao i ranije, rasizam se kao ideologija profilirao tek u 19. vijeku pod utjecajem napretka u prirodnim naukama koje su raznim teoretičarima rasizma dale naučnu podlogu. Dodatni podsticaj rasizmu bio je i imperijalizam, zahvaljujući kome su bjelačke države u Evropi i SAD-u dobile vlast nad velikim brojem podanika crne i žute rase čijem je porobljavanju rasizam dao ideološko opravdanje.

Rasizam je ponekad dobijao i svoju institucionalnu formu, pogotovo u miješanim sredinama gde je sprovođena rasna segregacija i rasna diskriminacija. Najpoznatiji takvi primjeri su južne države SAD-a do 1960-ih, odnosno Južna Afrika pod režimom apartheida.

Najekstremnije forme rasizma se najčešće vezuju uz nacionalizam i fašizam, odnosno rasne teorije čija je primjena dovela do Holokausta i genocida u Ruandi.

U savremenom svijetu, rasizam se smatra nespojivim s načelima liberalne demokratije, te je institucionalni rasizam gotovo svuda odbačen, što, nažalost, ne znači da rasistička vjerovanja u implicitnom obliku nisu prisutna širom svijeta. Rasna diskriminacija je svakodnevno prisutna širom svijeta: na fudbalskim terenima, pri zapošljavanju i napredovanju u poslu... Borba protiv rasizma i diskriminacije na osnovu boje kože, etničke pripadnosti, religije, seksualne orijentacije, daleko je od svog kraja, a u njoj trebamo učestvovati svi zajedno, svakog dana!