Izložba u Beogradu: Slatkiši našeg djetinjstva

“Muzej detinjstva” Vladimira Perića Talenta naziv je izložbe ambalaže slatkiša iz bivše Jugoslavije, prenosi Blic.rs

“Prosečan posmatrač će reći da je iznenađujuće da je nekome uopšte palo na pamet da sačuva tako nešto. Ali srećom, i to se dešava... Mnoge od eksponata sam prepoznao iz ćoškova vlastite memorije, i pomalo sam se začudio kada sam ih ponovo ugledao, nakon toliko godina. Hej! I ja sam jednom jeo sladoled upotrebljavajući te bizarne socijalističke plastične kašičice u obliku ptice. Možda o tome nikada ne bih ni razmišljao, da nije ove kolekcije...’’, napisao je u katalogu izložbe Saša Rakezić, poznatiji pod pseudonimom “Aleksandar Zograf”, srpski i jugoslovenski strip autor.

Te kašičice, u obliku flaminga, vjeverice, zeca, rakete i aviona, inače, dobijale su se na kasi, uz Ledo sladoled u čašici, ili onaj u plastičnim jednobojnim lopticama sa malim otvorom i poklopcem koji se jako teško otvarao. Iskorištene loptice ljudi su poslije stavljali na automobilske kuke za vuču...

Desetogodišnji projekat
Vladimir Perić je studirao grafiku i fotografiju na Fakultetu primjenjenih umjetnosti i dizajna u Beogradu. Prije pet godina započeo je desetogodišnji projekt “Muzej detinjstva” koji podrazumijeva foto arhivu, kolekciju igračaka, ambalaže, školskog pribora, sportskih rekvizita, kasica, lektire, albume sa sličicama... Ovog aprila, u galeriji beogradskog Legata Čolaković prikazao je izbor ambalaže konditorskih proizvoda za djecu, kao što su bombone, bombonijere, naljepnice, kašičice za sladoled i slično.

Veliki proizvođač čokolada bio je “Kraš”, a uz njegove čokoladice dobijale su sličice životinja iz cijelog sveta, koje su se lijepile u album trvdih korica, koji se ispunjen, slao proizvođaču. “Kraš” je, potom, album poništen crvenim uzdužnim linijama vraćao djetetu, zajedno sa onoliko slatkiša koliko je dijete teško. Tvrdilo se u ono vrijeme da je u promet namjerno puštan veoma mali broj određenih sličica, kako bi se album što teže popunio… Čokolada je bila vrlo tanka i krckava, a sličice su se u album lijepile ljepilom.

U istoriji djetinjstva velike većine Jugoslovena “Kraš” je, međutim, jedno od prvih mjesta zaslužio bombonama “505 sa crtom” - crvenim i žutim tvrdim punjenim bombonama sa plavom crtom, koje su bile pakovane u metalne kutije u kojima su se poslije čuvali šećer i brašno.

Perić je izložio i kutiju u kojoj su bile “negro” bombone subotičkog “Pionira”, sa estraktom mente i još jednim tajnim sastojkom koji, tvrdi se, blagotvorno djeluje na bronhije i grlo. Kad su poslij rasapada SFRJ proglašene za “srpski brend”, odžačar sa omota je umjesto beretke dobio šešir cilindar. Na tržištu, posebno makedonskom, može se naći i nekvalitetna kopija iz Turske.

Plastične kese iz inostranstva prale su se i koristile sve dok se boja sa njih potpuno ne izliže, prazna limenka “koka-kole” bila je visoko vrednovana pernica na svakom stolu, pa ne treba da čudi što su limene kutije “od bombona” bile na cijeni. Njima uz bok stajale su kante u kojiam se prodavala marmelada, “Podravkina”, i ona koju je proizvodila “Budimka” iz Požege, od šipka, nezaobilazna za doručak, uz margarin, u svim dječijim ljetovalištima od Pirana do Ulcinja.

Vladimir Perić “raspolaže s još milion nježnih i bezobraznih podataka naše mladosti”, i podastire ih sećanju koje budi nostalgiju: ljute plavo-zelene, tirkizne”helf” bombone; “bazooka” žvake na čijem je omotu s unustrašnje strane bio odštampan strip - svi su ih zvali “bazoka”, a jeftinije od njih bile su samo žvake u obliku cigareta; “moto keks”, pakovan jedan do drugog, a ne jedan iza drugog, u jednostavnoj izduženoj providnoj kesici, sa kakao punjenjem između dva peciva - prvo se jelo jedno pecivo a zatim lizalo punjenje; “kvas", u tamnobraon bočicama od dva deci, sa medvjedom na etiketi; “kokta" sa ukusom šipka - socijalistički odgvor na koka-kolu, promovisan 1953. godine na otavranju velike skakaonice u Planici, u Sloveniji; sokovi koji se razblažuju vodom, najčečće od limuna i narandže u zdepastim bocama od tamnog stakla, ulijepljenim još u prodavnici; prašak “flavor aid” crvene i zelene boje - od jedne kesice veličine pakovanja sode bikarbone dobijala su se tri litra soka lošeg ukusa...

“ Potreban je skoro detektivski rad da bi se sve to sakupilo, u čemu leži draž”, piše Saša Rakezić u katalogu. Trebalo je naći predmete stare i po pedest godina - na jednom izloženom omotu čokolade piše datum proizvodnje “24. IX 1958”, na drugom je cijena 1540,10 ko zna kojih dinara, na trećem je nečiji broj telefona, u to vrijeme ko zna koliko važan...

Razumljivo je, onda, što nekih važnih stvari nema: recimo “kenijade”, soka koji je porizvodio Vladimir Stopić iz Mostara, zvanio “Keno”, sa ukusom manga, marakuje, ili ko zna čega već, i neizostavni “dvojni C”, sok u aluminijskoj kesici koju je bilo praktično nemoguće probušiti plastičnom cevčicom, pa je iz nje, na kraju, curio sok dok se autobusom vozite na školskom izletu.

Svi u Srbiji su tada znali slovenački: “Vtisnuti cevčico na tem voglu”...

Vezano: Nebojša Šerić - Šoba: Klopa velikog odmora