Ivan Trajković: Nad Amerikom nije srušen balon, već – špijunski satelit!

Svijet su prošle nedjelje obišle slike i snimci kineskog špijunskog balona koji se kretao nad teritorijom Sjedinjenih Američkih Država (SAD).

Balon je u subotu oboren od strane američkog vojnog aviona, a federalne službe i dalje pretražuju teren i obalu u potrazi za ostatcima letjelice.

Piše: Ivan Trajković, za Radiosarajevo.ba

Posrijedi nije samo špijunaža, već i do sada nezabilježen diplomatski skandal. Iako sve velike zemlje imaju programe špijunaže i nadzora aktivnosti neprijatelja (a često i država saveznika, čak i unutar NATO-a), do sada se nije desilo da špijunska letjelica bude predmet medija i tabloida, te da je snimaju čak i obični građani svojim telefonima i kamerama.

Ko je prvi počeo?

Zapravo, pad ili obaranje špijunskih letjelica nije novost - iako se to nije događalo još od vremena Hladnog rata. Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina, SAD su imale program špijuniranja Sovjetskog saveza korištenjem, u to vrijeme veoma tajnog, aviona 'U-2'.

Ovi avioni su bili dizajnirani da u vazduhu provedu i po petnaestak sati i bili su opremljeni kamerama s 'medium' filmom, te objektivima velike optičke moći, kako bi uslikali sve detalje baza i vojnih instalacija unutar SSSR-a.

'U-2' su veoma često iznad Rusije letjeli iz baze 'Incirlik' u Turskoj, u kojoj se i danas nalazi desetak američkih nuklearnih projektila. Prvog maja 1960. godine, jedan od aviona 'U-2' je oboren iznad Rusije, i pao je u oblasti Aramil, u okrugu Sverdlovsk. Špijunski avion je poletio sa tajnog aerodroma 'Peshawar' u Pakistanu. Pilot, Francis Gary Powers, se spustio padobranom i bio je zarobljen, a kasnije je razmjenjen za sovjetskog špijuna u Zapadnom Berlinu...

Velika greška američkih službi

Stručnjaci se danas pitaju kako je moguće da je kineska špijunska letjelica toliko dugo bila u američkom vazdušnom prostoru, a da nije detektovana od strane Američkog vazduhoplovstva, satelita za nadgledanje, Mornarice, ili čak komercijalnih radara na aerodromima.

Američka mornarica ima čitav niz osetljivih 'Phase array' radara za nadgledanje vazdušnog prostora, čak i daleko od američkih obala. Nacionalna agencija za prikupljanje informacija (NRO), takođe, upravlja čitavim nizom 'Orbital reconnaissance imaging' satelita koji su u stanju da slikaju objekte na zemlji ili prate letjelice u vazduhu sa greškom od samo pet metara.

I američko Vazduhoplovstvo, također, ima na desetine radara na zemlji za kontrolu vazdušnog prostora unutar SAD-a, kao i 'NORAD', sistem za rano upozoravanje na dolazeće letjelice ili balističke projektile.

Stručnjaci vjeruju da je ovaj balon-satelit zapravo bio na mnogo većoj visini - sudeći po veličini balona i same letjelice, radi se o tzv. 'sub orbitalnom satelitu'. On ima iste mogućnosti kao i 'normalni' sateliti (na snimcima su bili vidljivi i solarni paneli za napajanje), ali se ne lansira u svemir klasičnom raketom, već se uz pomoć velikog balona, napunjenog gasovima lakšim od vazduha, postavlja u tzv. 'sub-orbitalnu stratosfersku geo-orbitu'.

To su visine od 15 do 50 kilometara, nekada i do 80 kilometara, daleko više od onih na kojima lete komercijalni ili vojni avioni. Sa druge strane, to je daleko niže od 'geo-stacionarne orbite' nazvane još i 'LEO' (Low Earth Orbit) u kojoj se nalazi većina standardnih satelita (obično između 800 i 2.000 kilometara).

Šta je prava namena ovog balona-satelita za sada nije poznato, ali se može reći, na osnovu njegove putanje, da je u pitanju 'AIP' (aerial imaging platform) - sistem za fotografisanje iz vazduha visokom rezolucijom. Kada je otkriven, balon-satelit se već nalazio blizu osetljivih instalacija Vojske SAD i američkog Vazduhoplovstva.

Zmaj od Kine

Pentagon je siguran da je u pitanju “sistem za prikupljanje informacija“, iako kineska strana od početka tvrdi da je u pitanju meteorološki balon za naučna istraživanja. Izvori iz Pentagona smatraju da je ovaj satelit nove vrste samo dio sličnog programa Armije NR Kine pod imenom 'Chengdu' (Zmaj).

U okviru ovog programa već postoji čitav niz dronova i bespilotnih letjelica. Ove letjelice uglavnom služe za prikupljanje informacija iz vazduha, te 'SRI' (signal relay interface) - posrednik između drugih letjelica i špijunskih satelita. Takav su 'Wing Loong 1', 'CAIG II' i 'Pterodactyl' - svi ovi dronovi posjeduju autonomne mogućnosti samostalnog leta iznad kopna ili mora, te nezavisno fotografisanje i snimanje iz vazduha.

Uz ovo, Kineska narodna armija barem od 2007. godine razvija i čitav niz 'pravih' špijunskih satelita, pod kodnim imenom 'Yaogan'. Postoji još jedan sličan program špijunskih satelita o kome gotovo da i nema informacija - 'Shi Weixing'. Pentagon vejruje da svi kineski špijunski sateliti imaju 'SAR' (synthetic aperture radar), radarski sistem koji može da locira vozila ili pokrete na zemlji.

Satelit 'Jianbing-5' ima i kameru 'širokog spektra', što znači da kombinuje infra-crveni, vidljivi i radio spektar kako bi dobio što tačniju sliku, rezolucije do pet metara. Najnovija verzija ovih satelita 'Chuangxin-5' ima i novu vrstu 'ELINT' mogućnosti (elektronsko presretanje). Vjeruje se da 'Chuangxin-5' može da presreće komunikacije između satelita, da u signal ubaci i svoje informacije, ili u potpunosti onemogući rad neprijateljskog satelitskog sistema.