Čeh rodom, Sarajlija izborom: Karlo Paržik, čovjek bez kojeg Sarajevo ne bi bilo tako lijepo

Danas se navršavaju 73 godine od smrti jednog od najznačajnijih arhitekata Sarajeva, čije se ime veže za čak 117 projekata u Bosni i Hercegovini.

Junaci bez ulica: Karlo Paržik

Riječ je o Karlu Paržiku, čovjeku koji je projektirao i "stvorio", između ostalog, Zemaljski muzej u Sarajevu, Narodno pozorište u Sarajevu, Marijin dvor, Vijećnicu, Hotel Evropu, Pravni fakultet, Zemaljsku banku (zajedno s Josipom Vancašem), Akademiju likovnih umjetnosti...

Paržik je projektirao i sljedeće znamenitosti: Aškenašku sinagogu u Sarajevu, Crkvu sv. Josipa u Sarajevu (posljednji objekt koji je sagradio), Šerijatsku sudačku školu u Sarajevu (Muzej grada Sarajeva/Fakultet islamskih nauka), novu katoličku crkvu Uznesenja BDM u Olovu, Vladikin dvor u Mostaru, katoličku crkvu Presvijetlog Srca Isusova u Brčkom, katoličku crkvu Uznesenja Marijina na Stupu...

Paržik je rođen 4. jula 1857. u češkom selu Veliš. U Češkoj je završio građevinsku srednju školu, a 1878. godine u Beču upisuje Akademiju likovnih umjetnosti, tačnije Specijalnu školu za arhitekturu, koju je vodio arhitekt Theophil von Hansen.

U Sarajevo dolazi 1883, i sljedećih 60 godina ostavlja trajni pečat u gradu, ali i cijeloj zemlji, za vrijeme Austro-Ugarske. Gradio je i u Dalmaciji, Zagrebu i Beogradu, ali najviše "sebe" ostavlja u glavnom gradu BiH. Zalagao se za očuvanje historijskog dijela grada, te je predlagao gradnju novih naselja od Koševa prema Sarajevskom polju.

Pretpostavlja se da je u Sarajevo stigao na nagovor svog prijatelja, Josipa Vancaša, također značajno ime na polju sarajevske arhitekture. S njim je projektirao Vakufsku palaču, a pretpostavlja se da mu je pomagao i na drugim objektima, među njima najpoznatija je Katedrala Srca Isusova u Sarajevu.

Paržik je jedan od trojice očeva sarajevske Vijećnice. On je stvorio njen prvi idejni projekt (1892.), ali Benjamin Kalaj, tadašnji ministar za finansije, nije bio preveliki "navijač" Paržikove ideje, a arhitekta, pak, nije odobravao izmjene, pa još jedan Čeh, Alexander Wittek, preuzima posao.

Nakon Wittekove smrti, Ćiril Iveković nastavlja, ali njegov dizajn o trouganom tlocrtu na čijim su uglovima kružni tornjevi, uz centralnu šestougaonu, preživljava. Manje je poznato da je zgrada u njenoj blizini - Beledija, također njegovo djelo.

Karlo Paržik
Paržik je preminuo u Sarajevu, 16. juna 1942. godine, a porodici su nakon Drugog svjetskog rata oduzeli skoro većinu imovine. Njegov sin, Marijan, umire dvije decenije nakon oca. Unuk, Marijanov sin, Emil Paržik, bio je novinar Oslobođenja, a naslijeđe porodice danas čuva Silvia Paržik, praunuka, koja živi u Beču.

Plato ispred Crkve sv. Josipa na Marijin dvoru, koju je projektirao, a koji je okarakteriziran kao trg, nosi ime ovog velikog arhitekte. Paržik je, smatramo, zaslužio mnogo više od jednog malog trotoara koji se formalno zove trgom i red bi bio da mu se ovaj grad oduži tako da (barem) imenuje jednu ulicu njegovim imenom.

Njegov grob nalazi se na starom katoličkom groblju Sv. Mihovil u sarajevskom naselju Koševo. Na nadgrobnoj ploči, koju je u znak zahvale postavilo pogrebno društvo Pokop, uklesan je epitaf:

“Čeh rodom, Sarajlija izborom”.