Marihuana: Istine i zablude

Usitnjena mješavina suhih cvjetova, listova, stabljike i sjemena biljke Cannabis sativa, marihuana se kao lijek, ili rekreativno, koristi već tri do pet hiljada godina unazad. Vjeruje se da je njenu medicinsku upotrebu prvi ozvaničio kineski vladar Šeng-Nung, negdje 2700. godine prije nove ere. Početkom 19. vijeka, tretirana je ravnopravno s ostalim ljekovitim biljem, tj. lijekovima na bazi bilja; ljekari su je preporučivali protiv različitih tegoba – od nesanice do seksualnih disfunkcija (kratka istorija medicinske upotrebe marihuane), piše Mindreadingsblog.wordpress.com.

Danas, marihuana je svakako najkorištenija ilegalna supstanca. Prema procjenama Ujedinjenih nacija iz 2010. godine, kanabis koristi između 119 i 224 miliona ljudi širom svijeta. Godinu dana kasnije, anketa na reprezentativnom uzorku Amerikanaca, pokazala je da 18 miliona građana SAD, starijih od 12 godina – što je otprilike sedam posto američke populacije – barem jednom u mjesecu upotrijebi kanabis.

Pouzdano je utvrđeno da je marihuana korisna u tretmanu hroničnog bola (na primjer, kod migrena, bolova u vratu ili donjem dijelu leđa), da popravlja apetit oboljelima od AIDS-a, te da umanjuje mučninu i nagon za povraćanjem – neželjene posledice hemoterapije pacijenata oboljelih od kancera.

Uprkos ovako dugoj istoriji i raširenoj upotrebi, veoma je malo kliničkih dokaza o efektima kanabisa. Primarni razlog za to leži u činjenici da je marihuana u većini zemalja ilegalna. Posljedično, kada laboratoriji ili univerzitetu izdaju licencu za istraživanja djelovanja marihuane, vlade dominantno finansiraju studije okrenute potencijalno negativnim posljedicama njene upotrebe. Ipak, kredibilno dokumentovanih dokaza o medicinskim benefitima kanabisa ima.



Osim u slučaju hroničnog bola, marihuana ublažava perifernu neuropatiju kod pacijenata oboljelih od AIDS-a, pokazala je studija koju su stručnjaci Opće bolnice u San Francisku izveli 2007. godine. U ovoj studiji učestvovalo je 50 pacijenata; polovina je dnevno konzumirala po tri džointa, dok je druga polovina subjekata dobila placebo-cigaretu, s vještačkim ukusom i mirisom marihuane, ali bez njenog aktivnog sastojka (delta 9-tetrahidrokanabidol; THC). Prema rezultatima, iako je lažna marihuana imala placebo efekat, korisnici pravog kanabisa prijavili su dvostruko veće smanjenje bola u odnosu na subjekte iz kontrolne placebo-grupe.

U međuvremenu, prvobitni optimizam u pogledu uloge kanabisa u liječenju glaukoma splašnjava. Naime, marihuana umanjuje očni pritisak, ali efekti traju samo tri do četiri do sata. S druge strane, ponovljena upotreba marihuane, u dužem periodu, podiže krvni pritisak, što može imati pogoršavajuće posljedice po glaukom.

I medicinska upotreba marihuane ima svoja ograničenja. Naime, marihuana sadrži više od 480 hemijskih sastojaka, od kojih su 66 kanabinoidi, među kojima je najaktivniji THC.

Da li marihuana vodi upotrebi “težih” droga? Ni na ovo pitanje ne postoji konkluzivan odgovor. Ono oko čega postoji konsenzus jeste da nekih devet posto redovnih korisnika razvije simptome ovisnosti, što marihuanu i dalje čini manje štetnom od nikotina, na koji zavisnost nastupa u 35 posto slučajeva; kokaina, čijih 17 posto rekreativnih korisnika postanu ovisnici; alkohola, u slučaju kojeg se ovisnost javlja u oko 15 posto slučajeva.

Kanabinoidi imaju sposobnost da se vezuju na kanabinoidne receptore, raspoređene bukvalno po svim dijelovima ljudskog mozga, povezane s najrazličitijim aspektima čovjekove psihe: doživljaj zadovoljstva, mišljenje, pamćenje, pažnja, čulno opažanje, percepcija vremena… Posljedično, stimulacija ovih receptora, samim tim i funkcija koje počivaju na neurotransmisiji u koju su uključeni, uvijek može biti praćena i neželjenim efektima. Na primjer, analgetska svojstva kanabisa manifestuju se putem neuralnih mehanizama isprepletanih s onima koji na duži rok dovode do izmjenjenih stanja svijesti. Kod pacijenata u terminalnoj fazi kancera to i ne mora da bude otežavajuća okolnost, ali se mora uračunati kada je riječ o mlađoj osobi koja pati od migrene ili radniku visokogradnje s bolom u leđima.



Interesantno, marihuana sadrži većinu toksičnih supstanci koje se nalaze i u duhanu, ali iz nekog razloga, barem prema do sada poznatim rezultatima istraživanja, ne dovodi do pogoršanja stanja pluća. Prema nalazima skorašnje longitudinalne studije, u koju je bilo uključeno 5.000 rekreativnih korisnika kanabisa, umereno konzumiranje marihuane nema negativan uticaj na zdravlje pluća. Autori studije definisali su “umjereno” kao ne više od jednog džointa dnevno.

Preliminarna istraživanja sugerišu da kanabis ublažava i prorjeđuje epileptične napade (dokazi nisu konkluzivni), kao i da bi mogao biti korišten u tretmanu nekih simptoma multiple skleroze.

Nema saglasnosti ni povodom rizika skopčanih s upotrebom kanabisa, kao što su pojava psihotičnih simptoma, slabljenje kognitivnih kapaciteta i povećanje rizika od dobijanja raka testisa. S nešto većom pouzdanošću se može reći da teenageri više rizikuju redovnim konzumiranjem marihuane (njihov mozak se još uvek razvija), nego odrasli; s druge strane, stopa oboljevanja od šizofrenije stoji na nivou od jedan posto i ne prati rast popularnosti i upotrebe marihuane.

Na kraju, treba imati u vidu da nalazi dobijeni naučnim studijama marihuane ne mogu bez zadrške da se preslikaju na realno okruženje. Naime, u istraživanjima se koristi medicinska marihuana, ujednačene čistote i kvaliteta, što su parametri koje rekreativni korisnici ne mogu da kontrolišu. Mogu nešto drugo! Da poštuju pravilo: Ne sjedaj za volan, tri do četiri sata nakon popušenog džointa.