Rumunija: Uvod

Rumunija (România) je država jugoistočne, djelomično srednje Evrope, članica Evropske unije i NATO saveza. Glavni grad Rumunije je Bukurešt (Bucureşti). Ukupna površina ove zemlje je 238.391 km2, a u njoj živi 22.271.839 ljudi. Na sjeveru graniči s Ukrajinom, na sjeveroistoku s Moldavijom, s Mađarskom na sjeverozapadu, sa Srbijom na jugozapadu, Bugarskom na jugu, a na istoku izlazi na Crno more.

U Rumuniji živi 89,5 % Rumuna, 6,6 % Mađara, 2,5 % Roma te 1,4 % ostalih, dok je 87 % stanovništva pravoslavne vjeroispovijesti, 6,8 % su protestanti, 5,6 % rimokatolici, te ostali, od kojih su većina muslimani, 0,4%. Zvanični jezik je rumunski (iz grupe romanskih jezika), a u nekim dijelovima govori se i mađarski, srpski, njemački i romski. Ukupni rumunski BDP 218,9 milijardi američkih dolara, a po glavi stanovnika iznosi 10.152 dolara. Valuta je leu (100 bani).

Geografija
Rumuniju siječe 25. meridijan i 45. paralela. Krajnje su joj tačke između 43 stepena i 37 minuta do 48 stepeni i 16 minuta N, te između 20 stepeni i 16 minuta do 29 stepeni i 16 minuta E.

Današnja Rumunija može se podijeliti na nekoliko zemljopisnih cjelina: Delta Dunava, Dobruđa, Moldavija, Vlaška (koja se dijeli na Olteniju i Munteniju), Transilvanija, Maramureş, Crişanu i Banat (istočni).

Najviši vrh je Moldoveanu sa 2.543 m. Najduža je rijeka Dunav, a najveće jezero Razelm. Najduža je granica ona s Ukrajinom, dok je granica na moru duga oko 245 km, dok je ukupna granica Rumunjske sa ZND-om oko 1.320 km.

U reljefu Rumunije predstavljena su sva tri reljefna oblika: nizine, bregovi i planine. Na površini od 238.391 kvadratnih km smjestila su se tri značajnija gorska sistema. To su: Karpati, Transilvanske alpe (još se nazivaju i južnim Karpatima) i Bihor. Nizine zauzimaju 33% zemlje, brda i gore do 750 m 37%, a planine 30%. Iz ovoga je vidljiva jednakost u ukupnoj teritorijalnoj obuhvatnosti.

Nizine su ekonomska osnova Rumunije i najvrjednija su područja Rumunjske. U Rumuniji je najvažnija dolina Vlaška. Ona je pravi centar Rumunije i cijelom se površina nalazi u Rumuniji. Rumunija je bogata spiljama. Tri najznačajnije su Valea Rea, Movila i Pietra Altarului.

Rumunija je zemlja u kojoj jedna tekućica ima daleko veću važnost od bilo koje druge; Dunav jedna od najvećih evropskih, ali i svjetskih rijeka. Protječe s oko 1.075 km kroz Rumuniju što čini oko 38% ukupnog njegovog toka. Sve rijeke većinom utječu u rijeku Dunav. Jezera su uglavnom planinska, iako ima i kratkotrajnih koje naprave nizinske rijeke.

Povijest
Kontinuitet naseljenosti na području Rumunije može se pratiti od kamenog doba. U starom vijeku današnje područje Rumunije bilo je znano pod imenom Dacia. To su kraljevstvo u 2. stoljeću osvojili Rimljani. Godine 270. rimski je car Aurelijan pod pritiskom Gota donio odluku o povlačenju kolonista i rimske vojske. No uprkos tome dio je civila odlučio ostati.

Slijedećih nekoliko stoljeća Rumunija je napadana od strane Huna, Avara, Slavena i Bugara. Kršćanstvo se raširilo u 3. stoljeću. Rumunijom tada vladaju Bugari i Bizant. Početkom 11. stoljeća Mađari su okupirali sjeverozapadni dio Rumunije, Sedmogradsku (Erdelj, Transilvaniju).

Vlaška je bila do 1417. pod hrvatsko-ugarskom okupacijom u mađarskom dijelu kraljevstva kada se Mađari polako povlače. Godine 1526. Vlaška definitivno potpada pod Osmanlijsko carstvo. Moldavijom su prvo vladali Poljaci, a zatim Mađari, da bi to područje u 15. stoljeću potpalo pod Osmansku vlast.

Bukureštanskim ugovorom 1812. Rusija priključuje Besarabiju (otprilike današnji prostor Republike Moldavije), a 1821. počinje nacionalni revolt protiv Osmanlija, nakon kojeg je zavladala domaća vlastela. Rusi 1829. dobivaju protektorat nad Vlaškom i Moldavijom.

Godine 1857. vijeća Moldavije i Vlaške odlučile su se za zajedničko ime: Rumunija, za autonomiju i za postavljanje princa, dok su se 1862. zemlje ujedinile. Konačno 1877. Rumunija je proglasila nezavisnost, čime je okončana gotovo 500 godina duga dominacija Osmanlijskog carstva. Rusija je opet uzela Besarabiju ali je Rumuniji dodijeljena Dobrudža, prije dio Bugarskog Carstva.

U Balkanskim ratovima Rumunija je zajedno s ostalim balkanskim državama ratovala protiv Osmanlijskog Carstva u Prvom i Bugarske u Drugom ratu, kada je anektirala Južnu Dobrudžu. Kad je izbio Prvi svjetski rat, Rumunija se deklarirala kao neutralna država, ali je 1916. ušla u rat na strani sila Antante. Kako je iz Prvog svjetskog rata izišla kao pobjednik, Rumunija je od Austro-ugarska monarhije dobila Bukovinu, Transilvaniju, dio Banata te još neka područja u sastavu Mađarske. Od Rusije je dobila Besarabiju.

Rumunija je između dva rata bila velika zemlja s parlamentarnim sustavom, ali se tokom tridesetih godina preobrazila u fašističku diktaturu. U Drugom svjetskom ratu borila se na strani Njemačke, ali 1944. Sovjeti ulaze u zemlju, koja prelazi na stranu saveznika. Tokom drugog svjetskog rata na čelu Rumunije je bio kolaboracionistički diktator Ion Antonescu.

Mirovnim ugovorom Rumuniji je vraćen dio Transilvanije, a oduzeti su joj Besarabija i sjeverna Bukovina. 30. decembra 1947. monarhija je ukinuta, a proglašena je Narodna Republika Rumunija na čelu s komunističkom partijom. Sve je preorganizirano na sovjetski način.

Nakon Staljinove smrti 1953. Rumunija se polako udaljava od SSSR-a, a 1965. na vlast je došao Nicolae Ceauşescu, koji je vladao kao diktator do 1989., kad je krvava revolucija srušila komunistički režim.

U maju 1990. održani su prvi slobodni izbori. Za predsjednika je izabran Ion Iliescu, a njegova stranka Nacionalni front spasa pobijedila je na izborima. U decembru 1991. donesen je novi ustav prihvaćen referendumom. U septembru i oktobru su održani novi izbori gdje se vlast samo potvrdila. Izbori su u novembru 1996. bili prvi s mirnom promjenom vlasti; umjesto dotadašnje došla je na vlast koalicija, a novi predsjednik i premijer su bili Emil Constantinescu i Victor Ciorbea (popularni gradonačelnik Bukurešta). Uskoro su provedene i brojne ekonomske reforme uz pomoć MMF-a. Tokom 1997. još su sređeni i odnosi s Ukrajinom oko nekih teritorijalnih razmirica te je zemlju posjetio i mađarski predsjednik. Prvog dana 2007. godine Rumunija je postala članicom Evropske unije.

Međunarodne integracije
Rumunske vlasti već decenijama pokazuju sklonost ulascima u razne integracije. Za vrijeme vladavine komunizma Rumunija je bila član vojnog saveza Varšavskog pakta i ekonomskog udruženja SEV. Nakon što je utjecaj SSSR-a oslabio, Rumunija je intenzivirala veze s Kinom (koja tada nije bila u dobrim odnosima sa SSSR-om). Uskoro se Rumunija približila i zapadu. Potpisani su ugovori Rumunije sa udrugama EFTA (Evropski ugovor o slobodnoj trgovini) i EEZ (Evropskom ekonomskom zajednicom; pretečom Evropske unije). Godine 1969. američki predsjednik Nixon je posjetio Rumuniju te su SAD Rumuniji dale nekoliko povoljnih kredita, nakon čega je Ceausescu je posjetio SAD. Tada je sklopljen i desetogodišnji ekonomski dogovor između dvije zemlje (1976.). Razni su ekonomski ugovori potpisani i s Izraelom, Egiptom, Kinom, Istočnom Njemačkom, Jugoslavijom, Mađarskom i Bugarskom. U ovo vrijeme Rumunija je postala promatrač u Pokretu nesvrstanih, te napravivši iznimku postala jedna od rijetkih komunističkih zemalja u MMF-u (Međunarodnom monetarnom fondu) i Svjetskoj banci.

Ranih devedesetih Rumunija predaje kandidaturu za članstvo u Evropskoj uniji, a članicom postaje 01. januara 2007. godine, zajedno s Bugarskom. Članicom NATO pakta postala je 2004. Ulaskom u EU, Rumunija je izišla iz Zone slobodne trgovine srednjoevropskih zemalja - CEFTA-e, u koju je ušla u sklopu priprema za EU 1997. godine.

Rumunija je i potpisnica ugovora prema kojemu vojni zapovjednici iz SAD-a ne moraju kazneno odgovarati za ratne zločine pred Međunarodnim vojnim sudom.

Međunarodne integracije u koje je učlanjena Rumunjska: UN (Ujedinjene nacije), EU (Evropska unija), NATO, Partnerstvo za mir, WHO (Svjetska zdravstvena organizacija), WTO (Svjetska trgovinska organizacija), BSEC (Zona saradnje crnomorskih zemalja), Svjetska banka, MMF (Međunarodni monetarni fond), Vijeće Evrope…