Sjećanje na sarajevskog nobelovca

Pod austro-ugarskom okupacijom, 23. jula 1906. godine u Sarajevu je rođen je Vladimir Prelog, jedan od najvećih hemičara na ovim prostorima.

Nakon razvoda roditelja seli u Zagreb, a zatim u Osijek gdje se, zahvaljujući profesoru Ivanu Kuriji, prvi put susreće sa hemijom.

Već kao srednjoškolac pokazuje veliko zanimanje za hemijom. Ugledni njemački naučni časopis Chemiker-Zeitung 1921. godine objavio je rad osječkog gimnazijalca u kojem se detaljno opisuje njegovo rješenje za jedan analitički instrument u hemijskom labaratoriju.

Diplomirao je na visokoj školi hemijsko-tehnološkog inžinjerstva u Pragu  1928. godine, a doktorirao godinu dana kasnije. U Češkoj se Prelog usmjerio na istraživanje prirodnih spojeva. U Zagreb odlazi 1935. godine gdjeostaje do početka Drugog svjetskog rata i odlazi u Zurich.

Fasciniran prostornom građom molekule za stereohemiju organskih molekula 1975. godine dobio je Nobelovu nagradu. Prelog je 1975. g. dobio Nobelovu nagradu za hemiju za svoje istraživanje organskih molekula i reakcija u stereohemiji koju je podelio sa John Cornforthom koji se bavio stereohemijom enzimskih reakcija.

Formulisao je Kan–Ingold–Prelogova pravila prioriteta, koja se koriste u organskoj hemiji za davanje naziva stereoizomerima molekula. Pravila predstavljaju niz konvencija koje se koriste primarno u organskoj hemiji za potpuno opisivanje prostornog oblika posmatranog molekula dodeljivanjem stereodeskriptora hiralnim atomima. 

Stereohemija je grana hemije koja se bavi proučavanjem prostorne organizacije molekula. Tradicionalno se dijeli na statičku stereohemiju, koja se fokusira na prostorne oblike molekula, proučavanje hiralnosti i optičke aktivnosti i na dinamičku stereohemiju, koja se bavi proučavanjem načina na koje prostorna struktura molekula utiče na njegovu reaktivnost, odnosno hemijske osobine. Dinamička stereohemija poseban naglasak stavlja na proučavanje procesa racemizacije, stereoselektivnih i stereospecifičnih reakcija.

Oblici tetrajezgra unutar molekule toliko su ga zadivili da je od švicarskog umjetnika Hansa Ernija naručio crtež koji će simbolizirati hemijske spojeve.

Pridonio je objašnjenju strukture stereoida, kinina, strihnina i drugih alkaloida, a sintetizirao je mnoge organske spojeve. Njegovi radovi su doprinijeli razumijevanju prirode enzimskih reakcija.

Preminuo je 7. januara 1998. godine u Švicarskoj gdje je i kremiran. Urna sa njegovim pepelom naknadno je položena u Zagrebu. Danas jedna ulica u Sarajevu, bivša Petra Dokića, nosi ime Vladimira Preloga.