Mediji - propagandni servisi političkih stranaka

U Sarajevu su danas predstavljeni rezultati istraživanja „Izbori 2010. u BiH: Kako su mediji pratili izbornu kampanju“, koje je vršio Media Plan Institut iz Sarajeva uz podršku Medijskog programa fondacije Konrad Adenauer. Izvještaj, koji su uradili Davor Marko, Lejla Turčilo, Tatjana Ljubić i Radenko Udovičić, je dvojezičan i objavljen na po 133 stranice na engleskom i jezicima naroda BiH, uz pregledne tabelarne prikaze istraživanja. Na upriličenoj prezentaciji za medije je govorila i Sabina Wölkner, direktorica Fondacije Konrad Adenauer u Sarajevu.

Kako se navodi u objavljenom izvještaju „Cilj je bio ustanoviti kako su mediji pratili predizbornu kampanju, te koliko su pojedinim partijama i ličnostima posvećivali pažnje i na koji način.“

Vremensko trajanje monitoringa je bilo od 3. septembra do 3. oktobra 2010. godine. Dakle obuhvatilo je i dan održavanja izbora, odnosno period izborne šutnje.

Ispitivanje novinarskog uklona

Monitoringom su obuhvaćene dnevne novine Dnevni avaz, Oslobođenje, Dnevni list, Večernji list BiH, Nezavisne novine, Glas Srpske i EuroBlic, a od TV stanica: BHT – Vijesti u 19:00, FTV – Dnevnik u 19:30 i TVRS – Dnevnik u 19:30. Napravljena je kombinacija najtiražnijih novina unutar svake teritorije u kojoj je određeno etničko stanovništvo većinsko, dok su s druge strane uzeti u obzir najgledaniji TV programi koji se smatraju „političkim pulsom države“.

Dva subjekta posmatranja bili su: političke partije i kandidati koji obavljaju državne ili neke druge javne funkcije. U tom smislu su praćeni Željko Komšić, Haris Silajdžić, Fahrudin Radončić, Milorad Dodik, Zlatko Lagumdžija, Nikola Š pirić , Borjana Krišto i Bakir Izetbegović.

Varijable koje su se koristile pri ispitivanju profesionalnosti medija pri izvještavanju o izbornoj utrci su način obrađivanja tematika (ustavne promjene, ekonomija, zdravlje i socijalna zaštita, kriminal i korupcija, odnos prema prošlosti, edukativni sistem, ostalo), ispitivanje novinarske forme (vijest, izvještaj, komentar, intervju, telefonski izvještaj, direktni TV link, ostalo), utvrđivanje autorstva (novinar reakcije, novinska agencija, saopćenje za medije, preneseno iz drugih medija, gost komentator, nepotpisano), klasifikacija naslova (informativno-narativni, beletristički, senzacionalsitički, emotivni), klasifikacija broja izvora u pisanju o nekoj izbornoj temi i način na koji su upotrebljavani (jedan, dva, tri, četiri, više od četiri), istraživanje pozicije izvora (jedinstven ili suprotstavljen izvor), ispitivanje sadržaja teksta u kontekstu vrste teksta, tj. u odnosu na koga je pozitivan ili negativan ili se radi o neutralnom članku.

Posebna pažnja je posvećena ispitivanju novinarskog uklona, koji može biti legitimna žurnalistička star, ali i odraz neprofesionalizma ili političke intencije i tom smislu pozitivan, negativan i neutralan.

TV dnevnici: Razlike u selekciji informacija i novinarskom uglu

Osnovna zapažanja po pitanju TV stanica jeste da dnevnici triju javnih servisa, iako pripadaju istom Javnom RTV sistemu BiH, sa značajno drugačijih pozicija prate predizbornu kampanju.

„U suštini, riječ je o nastavku divergentne uređivačke politike ovih medija koja je, pogotovo kada su u pitanju entitetske televizije u značajnoj mjeri i etnički i politički suprotstavljena. Dnevnik RTRS-a je davao značajnu podršku vlastima u Republici Srpskoj dok je, s druge strane, dnevnik FTV-a dio svojih sadržaja zasnivao na kritici sitih tih vlasti, što je pomalo u suprotnosti sa činjenicom da je riječ o javnom servisu drugog entiteta“, kaže se u izvještaju. S druge strane za BHT je ustanovljeno da je nastojao da balansira između duboko suprotstavljenih političkih opcija.

„Ubjedljivo najviše se u dnevnicima pojavljivao SNSD – 23 puta, od toga 11 puta na RTRS-u, devet na BHT-u i tri puta na FTV-u. Slijedi SDA (13), koja je bila najprisutnija na FTV-u, pa SDS i Stranka za BiH po 11 puta. Zanimljivo je da je BOSS stranka koja nije prešla izborni prag, bila u dnevnicima prisutna 10 puta i to kao rezultat skandaloznog ponašanja njenog predsjednika u jednoj debatnoj emisiji“, kaže se u izvještaju.

Jedan od najzabrinjavajućih rezultata do kojih su autori došli jeste da najveći broj monitorisanih sadržaja ima samo jedan izvor (političke partije 69 posto, državni funkcioneri 56%).

„Međutim, kako je riječ o događajima koji su se u dnevnike nametali svojim značajem ili kontraverzama, siromašnost izvora pokazuje određenu neinventivnost, pa čak i odsustvo želje da se prikaže i druga strana, što posebno dolazi do izražaja kada je u pitanju kategorija državnog funkcionera. Ono što je još indikativnije jeste da su i u primjerima sa više izvora, ti izvori kod državnih funkcionera bili jedinstvenih stavova u 75 posto, a kod političkih partija u 86 posto“, kaže se u izvještaju.

Dnevne novine: Ocrnjivanje protivnika manjim ili većim intenzitetom

Kada su u pitanju dnevne novine, konstatovano je da je predizborna kampanja još jednom pokazala podijeljenost javnog i medijskog prostora po teritorijalnom i etnonacionalnom principu, s obzirom da su dnevne novine mnogo više izvještavale o kandidatima i strankama iz onog dijela BiH ili iz reda onog naroda koji dominira kao njihova ciljna publika, stoji u izvještaju.

„Analizirane dnevne novine su, svaka na svoj način i iz svojih razloga, favorizovale ili „ocrnjivale“ određene političke opcije i kandidate, manjim ili većim intenzitetom. To favorizovanje se ogledalo kroz izrazito pozitivan uklon prema određenim političkim subjektima (Milorad Dodik i SNSD u 'Euroblicu', 'Nezavisnim novinama' i 'Glasu Srpske', Martin Raguž i Koalicija HDZ 1990-HSP i Narodna stranka radom za boljitak u „Dnevnom listu“, Dragan Čović i Borjana Krišto odnosno HDZ BiH u „Večernjem listu“, Fahrudin Radončić i SBB u 'Dnevnom avazu', dok je u 'Oslobođenju' bila obrnuta situacija – list je kontinuirano pisao protiv ovog predsjedničkog kandidata i njegove stranke, što se manifestiralo kroz povećan broj objavljenih članaka (koji su na prvi pogled neutralni, ali u kojima je izbjegnuta svaka kritika ili neslaganje, često po cijenu konsultiranja samo jednog izvora).“, stoji u izvještaju.

Generalne ocjene

Autori su u skladu sa prezentovanom metodologijom obradili svaki od pomenutih medija ponaosob. Za informativni program FTV-a je tako konstatovana kontinuirana kritika funkcionera iz RS-a, a za RTRS potpuna podrška vladajućem SNSD-u. Samo su „BHT Vijesti“ kandidate i političke subjekte tomom kampanje pratile ravnomjerno i objektivno.

U pogledu printanih medija za Euroblic je konstatovano stenogramsko i selektivno praćenje kampanje, u pogledu favoriziranja kampanje u RS-u i predstavnika vladajuće garniture. Nezavisne novine su se i kvantitativno i kvalitativno svrstale na stranu SNSD-a, s obzirom da su jedino presice i skupovi ove partije bili popraćeni od strane novinara ovog medija, dok su se za saopštenja drugih partija koristili agencijski izvještaji. Glas Srpske se pokazao kao potpuno režimsko glasilo „za Dodika i Republiku Srpsku“, Dnevni avaz kao protomotor političke partije čiji je predsjednik vlasnik medija, dok je Oslobođenje, uprkos naglašenoj kritici Radončića „imalo u svojim vijestima najveći broj izvora koji su suprotstavljeni jedni drugima“.