O Aleksandru Sokurovu, venecijanskom pobjedniku

Filmski kritičari kažu da je nagrada Zlatni lav, kojom je na upravo završenom Venecijanskom filmskom festivalu nagrađen ruski film Faust - bila očekivana.

Žirijem je predsjedavo Darren Aronofsky (Autor filma Wrestler i gost Sarajeva 2009. godine) koji je izjavio kako je međunarodni ocjenjivački sud jednoglasno iznio divljenje ruskom filmu i njegovom redatelju Alexanderu Sokurovu.

Adaptacija Goetheove drame u režiji ruskog redatelja Aleksandra Sokurova od početka se izdvajala kao favorit, a Jurica Pavičić, festivalski dopisnik Jutarnjeg lista piše da je ovaj film imao 'tajni sastojak' - bio je ekstravagantan i drugačiji.

Pobjeda “Fausta” dosad je najveći filmski uspjeh za 60-godišnjeg Sokurova, čovjeka koji ima kudikamo veći filmski ugled nego što se to čini iz popisa festivalskih trofeja. Jedan od omiljenih režisera Susan Sontag, Sokurov je danas jedan od posljednjih krupnih predstavnika starog, istočnoeuropskog autorskog filma. No, ujedno, on je i veliki miljenik službene ruske kulturne politike, njegove projekte osobno je u više navrata podržao Putin, a njegov “Faust” sniman je u Češkoj, Slovačkoj i na Islandu s budžetom od osam miliona eura koji je većinom stigao iz ruskih javnih izvora.

Aleksandr Sokurov rođen je 1951. u sibiru, studirao je historiju, a potom i režiju na slavnoj i staroj moskovskoj akademiji VGIK. Tamo je upoznao Tarkovskog čije 'Zrcalo' će na njega ključno utjecati.

Osamdesetih se afirmirao kao autor dokumentaraca od kojih neki glorificiraju svakidašnji život vojnika i 'antipatično mirišu na militarizam i nacionalizam', piše Jutarnji list. Prva njegova dva filma bila su bunkerisana i prikazana tek nakon Perestrojke.

Sokurovljev zreli igrani opus sastoji se od dva velika ciklusa. Prvi čine drame o obitelji, 'Majka i sin' (1997), 'Otac i sin' (2003), te još nedovršeni 'Braća i sestre'. Drugi ciklus čini tetralogija o vladarima koju je otpočeo filmom o Hitleru 'Moloh' (1999), potom o Staljinu 'Taurus' (2003) i Hirohitu 'Sunce' (2004). Mletački pobjednik 'Faust' po scenaristi sva četiri Yuriju Arabovu,  također je dio tog ciklusa koji se bavi 'ljudima koji su povjerovali da su božanstva, da bi na dan smrti shvatili da nisu iznimke'.

Stilski opsjenar
Dva vjerojatno najpoznatija Sokurovljeva filma, međutim, ne spadaju ni u jedan od ova dva ciklusa. Prvi od njih je 'Ruska arka', film koji prikazuje 200 godina ruske povijesti kroz jedan virtuozni kadar steadycamom koji vozi kroz hodnike muzeja Eremitaž. Ruski nacionalizam ima značajnu ulogu i u filmu 'Aleksandra', u kojem se ponovno iskazuje fetišistički odnos prema vojsci. U njemu stara operna pjevačica Gaklina Višnevskaja glumi baku koja dolazi sinu vojniku na čečenski front.

Sokurovljevi zreli filmovi često su jako slični. Imaju strogo jedinstvo vremena, obilje mizanscenskih kretnji, elaborirano, skoro opernu koreografiju i kameru mekog fokusa, često s optičkim zakrivljivanjem slike. Vješt režiser, izniman stilist dojmljive vizualne kulture, Sokurov se međutim - za razliku od učitelja Tarkovskog - često doima kao frazer i stilski opsjenar. Osobno, mislim da ta ocjena dijelom vrijedi i za “Fausta”, piše Jurica Pavičić.