Ko su 'bosanski pravednici među narodima'?
Zastupnik u Predstavničkom domu Parlamentarne skupštine BiH Damir Arnaut pozvao je načelnike i vijećnike u 26 bosanskohercegovačkih gradova i općina da postupe po njegovoj Inicijativi, usvojenoj u državnom parlamentu u januaru prošle godine.
Inicijativa podrazumijeva da ulice, trgove i druge javne površine nazvane po nacističkim saradnicima i apologetama zamijene imenima Pravednika među narodima iz Bosne i Hercegovine koji su kao takvi prepoznati od strane Yad Vashem centra u Jerusalemu.
Godine 1953., izraelska vlada osnovala je Yad Vashem, spomen - obilježje Holokausta, kao državnu instituciju, prije svega kako bi sačuvala uspomenu na šest miliona Jevreja koji su stradali tokom Drugog svjetskog rata.
Titove brigade lopatom izgradile 242 km pruge za 7 mjeseci, vlast danas ne umije popraviti 80 metara
Ovaj memorijalni muzej podignut je i u znak zahvalnosti prema Pravednicima među nacijama, koji su u tim najtežim trenucima, riskirajući vlastite živote, spašavali Jevreje. Do sada je, širom svijeta, ovo priznanje dobilo oko 21 hiljada ljudi, koji su pokazali izuzetnu hrabrost, suprotstavljajući se mržnji i ubijanjima. I svi oni u Jerusalemu, u Parku mira, imaju ploču sa imenom i prezimenom, kao i zasađeno drvo koje simbolizira njihovu plemenitost i ljudsku vrlinu.
Odlikovanje Pravednik među narodima sastoji se od medalje i diplome i najviše je odlikovanje koje Izrael dodjeljuje za zasluge u spašavanju Jevreja tokom Drugog svjetskog rata.
Mnogi su Bosanci i Hercegovci označeni pravednicima među narodima. Donosimo vam kratke biografske crtice o nekima od njih, kao i kompletan spisak.
Mauricette i Midhat Begić
O Mauricette i njenom suprugu, akademiku Midhatu Begiću, književnom teoretičaru i kritičaru, snimljen je dokumentarni film Mauricette, a oboje su obilježili kulturno i intelektualno središte Sarajeva nakon Drugog svjetskog rata. Također, Mauricette je spasila djevojčicu Zlatu Begić Papo, čija je majka umrla.
Zekira Beširević i Roza Šober-Dragoje
Kao uposlenice tadašnjeg modnog salona Mordo, od pogroma su spasile vlasnika Mordu Kamhija i njegovu nećakinju Graciu. Učinile su to prijavivši se da budu povjerenici Mordine radnje kada je jevrejska imovina oduzimana od Jevreja.
Na ulogu povjerenika nije se gledalo naklono, ali Zekira i Roza su se javile da to budu, jer su na taj način mogle skrivati u radnji Mordu i Graciu sve dok oni nisu našli načina da napuste pakao Sarajeva i domognu se Italije.
Porodica Hardaga i Ahmed Sadik
Kuća porodice Kavilio uništena je u aprilu 1941. godine, dok je Sarajevo bombardovano. Porodica Kavilio je na putu prema porodičnoj fabrici srela Mustafu Hardagu, njihovog prijatelja muslimana koji im je odmah ponudio sklonište u svojoj kući.
Porodica Kavilio je ostala kod Hardaga određeno vrijeme prije nego je Josef Kavilio uspio prebaciti svoju suprugu i djecu u Mostar, grad koji je tada bio pod kontrolom Talijana i gdje su Jevreji bili koliko-toliko sigurni. Jozef je ostao u Sarajevu kako bi završio posao u svojoj fabrici, ali su ga uhapsile ustaše.
Emigrirali su u Izrael, a 1984. godine zatražili su od Memorijalnog centra Yad Vashem da porodicu Hardaga priznaju kao Pravednu među porodicama i Ahmeda Sadika kao Pravednog među narodima. Godinu kasnije, Zejneba je otišla u Izrael kako bi u ime svoje porodice zasadila drvo.
Rezak i Sulejman Hatibović
Braća Hatibović bili su susjedi sa Jevrejima, sa kojima su uvijek gajili dobre i prijateljske odnose. Kada su Nijemci ušli u Bosnu aprila 1941. godine, situacija za Jevreje se odmah pogoršala i doneseni su antijevrejski zakoni, Hatibovići su pomogli svojim susjedima - porodici Atias, majci Flori i njenim kćerkama.
Porodica Komljenović
Prijateljstvo Borislava Komljenovića, sina sarajevskog prote Dušana Komljenovića, i Benjamina Urbaha, sina aškenaskog nadrabina dr. Hinka Urbaha, započelo je davne 1928. godine kada su se kao osnovci našli u istoj školskoj klupi. Prošavši sva iskušenja ratnih godina, sveštenikov sin, uz pomoć majke i sestre, spasio je svog druga.
Derviš i Servet Korkut
O Korkutima ne treba puno pričati - ljudi koji su spasili sarajevsku Hagadu i djevojčicu Miru Papo.
Foto: Arhiv: Derviš Korkut
Olga Kuković
Olga Kuković medalju Pravednika dobila je 1995. godine za čin spašavanja Isidora Baruha i Hane Baruh, udate Papo, brata i sestre njene školske drugarice Berte Musafije.
Foto: Arhiv: Olga Kuković
Andrija Latal
Željeznicki činovnik, koji je i sam strahovao za suprugu Amaliju, Jevrejku, primio je pod krov tri Jevrejke: Lizu Mesulan, Leonoru i Rahelu Elias.
Salih Pozder
Bukica Altarac i Rahela Lenka, jedini su članovi sarajevskih jevrejskih porodica koji su živi dočekali oslobođenje Sarajeva, i to zahvaljujući prvenstveno Salihu Pozderu.
Sadik Ahmed Saralop
Ovaj Pravednik među narodima ubijen je u Jasenovcu radi spašavanja Jevreja.
Adam Till
Arhitekta Adam Till rođen je u Mađarskoj, a u Sarajevo se doselio sa suprugom i dvoje djece. Imao je arhitektonski studio u kojem je, na raznim poslovima, bilo zaposleno nekoliko Jevreja. Među mnogobrojnim projektima, u koje je bio uključen Till, bila je i Sefardska sinagoga u Sarajevu, jedna od najljepših u Evropi. Dok je gradio ovu zgradu, Till je sarađivao sa mnogim lokalnim Jevrejima Sarajeva i tokom vremena postao s njima veliki prijatelj. Svojim prijateljima pomogao je i tokom rata.
Ovim hrabrim i požrtvovanim ljudima sada su se pridružili i Nurija i Devleta Pozderac iz Cazina.
U Yad Vashemu zasađena su i drva sa imenima porodica Pravednika iz Bosne i Hercegovine:
- Mauricette Begić (Sarajevo),
- Midhat Begić (Sarajevo),
- Zekira Beširević (Sarajevo),
- Ljuba Blagojević (Zvornik),
- Bogoljub Stevanović (Zvornik),
- Marko Božić (Stojanovići),
- Anđelka Brkić (Posušje),
- Borislav Brkić (Posušje),
- Ratimir Deletis (Tuzla),
- Josef Eberhardt (Sarajevo),
- Rozika Eberhardt (Sarajevo),
- Hasija Fazlinović (Sarajevo),
- Sulejman Fazlinović (Sarajevo),
- Franjo Griner (Mostar),
- Lidija Griner (Mostar),
- Mustafa Hardaga (Sarajevo),
- Zeineba Hardaga (Sarajevo),
- Izet Hardaga (Sarajevo),
- Bahrija Hardaga (Sarajevo),
- Rezak Hatibović (Sarajevo),
- Sulejman Hatibović (Sarajevo),
- Borislav Komljenović (Sarajevo),
- Borjana Komljenović (Sarajevo),
- Ljeposava Komljenović (Sarajevo),
- Derviš Korkut (Sarajevo),
- Servet Korkut (Sarajevo),
- Olga Kuković (Sarajevo),
- Andrija Latal (Sarajevo),
- Vid Milošević (Sarajevo),
- Mato Milošević (Sarajevo),
- Gavro Perkušić (Sarajevo),
- Salih Pozder (Sarajevo),
- Risto Ristić (Bijeljina),
- Ahmed Sadik-Saralop (Sarajevo),
- Elza Saračević (Sarajevo),
- Ferid Saračević (Sarajevo),
- Sead Saračević (Sarajevo),
- Emira Saračević (Sarajevo),
- Zora Šebek-Krajina (Mostar),
- Roza Šober-Dragoje (Sarajevo),
- Adam Till (Sarajevo),
- Ratko Janković (Sarajevo),
- Sultanija Kapetanović (Bosanski Novi),
- Šemso Kapetanović (Bosanski Novi),
- Hasna Kapetanović (Bosanski Novi),
- Vasva Kapetanović (Bosanski Novi),
- Esma Kapetanović (Bosanski Novi).
Radiosarajevo.ba pratite putem aplikacije za Android | iOS i društvenih mreža Twitter | Facebook | Instagram, kao i putem našeg Viber Chata.