Erik Satie: ''muzika kao namještaj''

Erik Satie (1866-1925) bio je neobičnim licem historije umjetničke muzike. Njegova se uloga možda ponajviše i može mjeriti svojim historijskim uticajem, manje no primarno umjetničko-stvaralačkim.

Naime, Satie, uprkos primamljivom tonu kompozicija koje je ostavio iza sebe, bio je u prvom redu čovjek kojem su njegovi notni tekstovi bili ponajviše izrazom stava. Taj stav se ogledao u kritici tadašnjeg malograđanskog kiča i izvještačenosti koje je sa sobom donio impresionizam. Vidio je Satie u namještenim naslovima impresionističkih kompozicija i koncertnim dvoranama koje je punila imućna buržoazija samo zarad toga da bude viđena, odmak od iskrene umjetnosti i njene prave svrhe. Satie se nije mogao oduprijeti svome zdravom razumu, i dužnosti kao čovjeka i umjetnika, da ukaže na slabosti u muzici i društvu, kojih uvijek i svugdje ima.

Od samoga početka Erik Satie nije nalazio mira u ustaljenim sistemskim okvirima, pa je svoje studije na pariškome konzervatoriju veoma brzo prekinuo. Svirao je klavir po cabaretima Montmartrea i orgulje po crkvama, a sa gotovo 40 godina ušao u Scholu Cantorum, gdje je  tri godine izučavao strogi kontrapunkt. Uprkos svome prethodnom formalnom iskustvu, on je nastavio kretati se nekonvencionalnim putem, na kojem je u zrelim godinama postao izrugivačem i satiričarem aktuelnih muzičkih dešavanja.

Mnogim mladim umjetnicima Satie je bio uzor, borac za novu muziku, čije su se težnje poklapale sa pisanjima Jeana Cocteaua u njegovoj znamenitoj knjižici Le coq et l'arlequin (Pijetao i Arlekin) (1918), u kojoj je stajalo i slijedeće:

''Dosta nam je već oblaka, valova, akvarija, vodenjaka i noćnih miomirisa; nama je potrebna muzika na zemlji, muzika za svaki dan...Dosta nam je ležanja u mrežama između stabala, dosta nam je vijenaca i gondola! Ja želim muziku, u kojoj ću stanovati kao u kući...''

Upravo u ovim riječima se može čitati i ideja Satiea – kreirati muziku ''kao namještaj'', koja kao sastavni dio svakodnevnog života u njemu treba neprestano da zvuči. Tu se nalaze i počeci ambijentalne muzike, ali i elementi koncepta kojem će se nešto kasnije posvetiti i John Cage, koji je tvrdio da muzički konzument griješi kada misli da muziku stvara kompozitor – muzika je nešto što nas okružuje, samo je treba čuti.

Iako je Cage, inače otvoreni pristalica Satiea, s jedne strane ostavljao prostora mnogim i raznim zvukovima da u određenom organiziranom obliku – poput vremenskog okvira u djelu 4'33, kreiraju muziku, ili muzički ambijent, Erik Satie je komponovao vrlo konkretna djela. To su tonskim materijalom načinjene kompozicije, koje svojom namjernom jednostavnošću, dopadljive i melodične, djeluju kao nepretenciozan i iznimno šarmantan ''namještaj'' životu.

 

U novom izdanju emisije Art of Sound slušamo Erik Satiea i njegove kompozicije za klavir:

-         Gymnopédies [3] (1888)

-         Je te veux (café koncert za glas i klavir) (1897?)

-         Préludes flasques (pour un chien) (Mlohavi preludiji za jednog psa) (1912):

-         Prélude en tapisserie (1906)

-         Nocturnes [5 i jedan nedovršen] No.4 (1916)

-         Vieux sequins et vieilles cuirasses (1913):

-         Embryons desséchés (1913):

-         Gnossiennes [6] (1889–97)

 

Izvođač je francuski pijanist Pascal Rogé.