Srpski simboli: Šta predstavljaju dvoglavi orao, ocila, krst i zlatni ljiljani na srpskom grbu

Portal Radiosarajevo.ba već je pisao o šahovnici kao hrvatskom simbolu te o porijeklu bosanskohercegovačkog grba s ljiljanima.

U duhu izreke  - upoznajmo se da bismo se poštovali, ovaj put predstavljamo simbole Srbije.

Današnji grb Republike Srbije usvojen je relativno nedavno, 2009. godine. Sve dotle službeni grb je bio socijalistički grb usvojen 1947. godine. S obzirom na to da je u upotrebi bio pune 62 godine, to je najdugotrajniji grb Srbije u novijoj historiji.

Grb Republike Srbije je bijeli dvoglavi orao na crvenom štitu, s četiri ocila na grudima i krunom iznad. Kljunovi orla su široko razjapljeni, noge su raširene, a ispod svake kandže leži po jedan zlatni ljiljan. Preporučen je 17. augusta 2004. godine, zajedno s drugim državnim znamenjima, a usvojen 19. maja 2009. kada je zamijenio dotadašnji grb Republike Srbije. Konačni izgled grba usvojen je 2010. godine.

Grb Republike Srbije (2010-)
Grb Republike Srbije je isti kao grb Kraljevine Srbije i predstavlja čin vraćanja monarhijskih obilježja.

No vratimo se nešto više kroz povijest.

Grb sa četiri ocila uveo je Stefan Lazarević, sin kneza Lazara, nakon što je 1402. postao bizantijski podanik. Ocila predstavljaju četiri slova beta (ββββ), vladarski akronim dinastije Paleolog: Bazileus Bazileom Bazilenom Bazilenovius ("Vladar vladara vlada vladarima"). 

U narednim stoljećima ocila su skoro zaboravljena, ali od 18. stoljeća crkva počinje da ih koristi. Vremenom postaju srpski simbol, a 1835. godine ulaze u prvi grb Srbije.

Štit s ocilima postao je državni grb za vrijeme kneza Miloša 1835. godine. Kod ovog grba nema ni krune ni dvoglavog orla.

Grb Kneževine Srbije (1835-1882)
S proglasom Kraljevine Srbije promijenjen je i srpski državni grb. Grb je nastao prema zamisli srpskog historičara, filologa i ministra za prosvjetu Stojana Novakovića. Njegova ideja je bila da grb obnovljene srpske kraljevine treba da se zasniva na grbu stare, srednjovjekovne Srbije, time uspostavljajući simboličku vezu i kontinuitet između stare i nove kraljevine.

Tako je nakon proglašenja kraljevine 1888. godine u grb Srbije ubačen dvoglavi orao, a izbačene su maslinova i hrastova grana. Također su ubačena i dva zlatna ljiljana ispod kandži orla.

Grb Kraljevine Srbije (1882-1918)
Bizantijski dvoglavi orao označava spoj duhovne i svjetovne vlasti, a predstavlja kontinuitet s imperijalnim orlom Rimskog carstva, a potom i Bizantijskog carstva.

Ljiljani su u heraldici tradicionalno simbol Bogorodice, ali u kontekstu tadašnjih pretenzija Srbije ka obnovi srpskog carstva, isto tako mogu predstavljati i simbol bosanske dinastije Kotromanića.

Takav grb je u upotrebi bio do 1918. godine i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (kasnije Kraljevine Jugoslavije) kada je izmijenjen i na mali štit su dodati simboli Hrvata i Slovenaca, a i kruna je zamijenjena onom Karađorđevića. Ljiljani su uklonjeni.

Grb Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i potom Kraljevine Jugoslavije (1918-1941)
U okupiranoj Nedićevoj Srbiji, u zvaničnoj upotrebi je bio grb Srbije u čijem se centralnom dijelu nalazio štit s krstom i četiri ocila, postavljen na grudi bijelog orla bez krune.

Grb Nemanjićeve Srbije (1941-1944)
Godine 1947. usvojen je grb Narodne Republike Srbije (kasnije Socijalističke republike Srbije), iz kojeg su izbačena dinastička obilježja, a ubačena obilježja radnika i seljaka, u duhu socrealizma. Zadržan je štit sa četiri ocila, izbačen dvoglavi orao, a vraćena hrastova grana. Od novih elemenata je ubačena pšenica koja predstavlja seljake, zupčanik koji predstavlja radnike, crvena petokraka - simbol komunizma i sunce na izlasku koje znači novo svitanje. U dnu su ispisane godine narodnih ustanaka u Srbiji, 1804. i 1941.

Grb SR Srbije (1947-2004)

Socijalistički grb je ostao u upotrebi nakon raspada SFRJ sve do 2004. godine, a službeno je promijenjen tek 2009. godine.

Na referendumu o nacionalnim simbolima 1992. većina građana je bila za grb s četiri ocila, bez dvoglavog orla. Referendum nije uspio, pa su monarhijski simboli (orao i kruna) kasnije uvedeni bez referenduma. Skupština Srbije je 2004. mimo ustava naložila da se važeći grb Republike suspendira, a da se koristi grb Kraljevine iz 1888. godine, što je 2009. godine zakonom potvrđeno. Novi izgled grba službeno je usvojen 2010. godine.

Grb Republike Srbije (2004-2010)