EUzičke razglednice -od polke do Laibacha (Muzika Slovenije)

Sedmična emisija Euzičke razglednice u kojoj Elvis J. Kurtovich predstavlja muziku zemalja Europske unije, svoje je izdanje od 18. decembra (srijedom u 18,30, repriza u subotu u 17,00) posvetila Sloveniji.  

Republika Slovenija je podalpska, sredozemna i panonska država na jugu Srednje Europe. Graniči s Italijom, Austrijom, Mađarskom i Hrvatskom. Na površini od 20.273 km² živi oko 2 miliona stanovnika. Slovenija je proglasila nezavisnost od SFRJ 1991. godine , a od 2004. je članica Europske Unije.

Tradicionalna muzika

Slovenačka narodna muzika ima dugu tradiciju. Jedna od najstarijih poznatih narodnih pjesama Puntarska zapisana je još 1515. Kao i u drugim susjednim zemljama, i u Sloveniji svaka regija ima svoju specifičnu muziku.Većina instrumentalne muzike namijenjena je kao podloga za ples. Pjesme se pjevaju za vrijeme vjenčanja, žalosti, u vrijeme žetve, berbe... Postoje narodne pobožne pjesme, a dominantna je durska skala, kao i višeglasno pjevanje. Pored harmonike, gitare i klarineta, koriste se i lokalni instrumenti: klopotec, trstenke, bombardon, dude, sopele... Slovenski oktet obradio je narodne napjeve u acapella četveroglasju:  

Narodnozabavna muzika

Ansambel bratov Avsenik smatraju se osnovačima 'narodnozabavnog' stila koji je proistekao iz slovenačke muzičke tradicije a karakterišu ga kratke alpske poskočice u ritmu polke ili valcera. Tekstovi slave ljubav prema rodnom mjestu, životu, bližnjem, a najčešći instrumenti su harmonika, truba, gitara, bas i klarinet. Avsenici su u svijetu prodali 36 miliona albuma, a smatra se da je do danas 10000 bendova u alpskim zemljama (gdje se ova muzika zove "oberkrain") svira stil koji su pokrenuli Avsenici još 1953. kada su njihove snimke krenule da emituju austrijske, a kasnije i njemačke radio stanice.

Smatra se da je do oko 500 raznih izvođača u Sloveniji snimilo oko 12000 pjesama u ovom stilu, a spomenimo ansambel Lojzeta Slaka, ansambel Mihe Dovžana, Štirje Kovači, Veseli planšarji, Henček in njegovi fantje, Štajerskih sedem...

Klasična muzika

Bečki biskup i kompozitor slovenačkog porijekla Jurij Slatkonja (1456-1522), bio je muzički vođa na dvoru cara Maksimilijana I. Habsburga, osnivač i prvi dirigent Hora bečkih dječaka (Wiener Sängerknaben). Njegova djela nisu sačuvana.

Poznato ime razdoblja između gotike i renesanse je Jurij Knez iz Vrhnike, a dolazak renesanse i protestantizma prati i izdavanje prve pjesmarice na slovenskom jeziku ,1567. a pripremio ju je Primož Trubar. Jakopus Gallus (1550-1591) bio je istaknuti pjevač i kompozitor, a priredbe Jezuitske škole u Ljubljani i djelovanje pjevača meistersingera obilježavaju muzički život ovog perioda koji se do 17 stoljeća razvio i u Celju, Ptuju, Idriji , Kranju, Tržiću...

U 17. stoljeću u Ljubljani je prvi put predstavljena italijanska opera, a značajna imena tog perioda su Janez Krstnik Dolar, Janez Jurij Hočevar (1656–1714), Amandus Ivančič... Jakob Zupan (1734–1810) komponovao je operu Belin, jedinu poznatu operu iz baroknog razdoblja na slovenačkom jeziku. 1765 u Ljubljani je izgrađeno Stanovsko gledališče sa oko 800 mjesta - zgrada u kojoj se danas nalazi Slovenska filharmonija. Iz razdoblja rokokoa pomenimo Franca Pollinija kao i djelo Škofjeloški pasijon.

Elemente romantike srećemo u djelima  Gašpara Maška, Alojza Ipavca, Jožefa Tomažovica, Jurija Flajšmana, Miroslava Vilhara. Narodni pokret je potakao razvoj umjetničke muzike sa slovenačkim folklornim motivima, a pri  čitaonicama osnivaju se brojni horovi. Istaknuta imena druge polovine 19. stoljeća su Davorin Jenko, Benjamin Ipavec, Fran Gerbič, Anton Foerster, a na prijelazu i u prvoj polovini 20. stoljeća Risto Savin, Fran Serafin Vilhar, Anton Lajović, Emil Adamic, Gregor Gojmir Krek...

Predstavnik impresionizma je bio Janko Ravnik, a ekspresionizma Marij Kogoj  čija je opera Črne maske jedna od najpoznatijih djela muzičkog ekspresionizma, a prošle godine je obnovljena povodom proglašenja Maribora Evropskom prijestolnicom kulture

1939. u Ljubljani je osnovana Akademija za glasbo. Između dva rata su vrhunac svog stvaralašta imali  Stanko Premrl , Vasily Mirk, Mirko Polić. Kompozitor i etnomuzikolog France Marolt, utemeljitelj slovenske folkloristike, osniva 1934. Folklorni institut. 

U vrijeme NOB-e kompozitori partizani komponovali su preko 500 borbenih pjesama, a  nakon 1945 dominirala je post - romantična muzika, prisutan je neoklasicizam, kao i neobarok, ekspresionizam, dodekafonija, atonalnost, eksperimentalna muzika i postmodernizam. Pomenimo imena: Uroš Krek , Lajović Alexander, Zvonimir Ciglic, Igor Amann.

Među autorima filmske muzike, najistaknutije ime je Bojan Adamič, koji je iz 2. svjetskog rata izašao kao partizanski oficir, a jedan je od najzaslužnijih za razvoj zabavne i jazz muzike u vremenima kad se sumnjičavo gledala sva "zapadna muzika". Njegove najpoznatije filmske muzike komponovane su za filmove Vesna, Tri zgodbe, Partizanska eskadrila, Valter brani Sarajevo...

Jazz

Još 1922. godine Miljutin Negode je osnovao prvi jazz sastav u Sloveniji koji se zvao Original jazz. U dvadesetim je aktivan i Ernest Švara, Bojan Adamič krajem tridesetih, a nakon 2. svjetskog rata Adamičev band prerasta u Plesni orkester Radio Ljubljane. Istaknuti bandleaderi u prošlosti su bili Urban Koder, Mojmir Sepe, Jože Privšek.

Pomenimo sastave  Greentown jazz band, New Swing Quartet, Quatebriga, Miladojka Youneed i soliste kao što su trubač Pero Ugrin, gitarisat Primož Grašić, bubnjari Ratko Divjak i Aleš Rendl, pijanista Blaž Jurjevčič, kontrabasista Žiga Golob, kompozitor Janez Gregorc.

Big Band RTV Slovenija koji radi u kontinuitetu od 1945. godine održava svoj renome i može se pohvaliti kontinuiranim podmlađivanjem ansambla.

Zabavna muzika

Iz popularnosti plesne muzike 19.stoljeća iznikli su kompozitori Jurij Mihevec, braća Ipavci, a kasnije i Viktor Parma, Janko Gregorc i Radovan Gobec. Skladaju se koračnice, operete, uvertire, a poslije 2. svjetskog rata uz pomoć radija, televizije i diskografije dolazi do snažnog razvoja slovenačke zabavne muzike.

Festival Slovenska popevka ustanljen je 1962. godine, u početku je bio na Bledu a kasnije u Ljubljani, a istaknuti kompozitori zlatnog doba festivala su  Bojan Adamič, Jože Privšek, Jure Robežnik, Mojmir Sepe, Janez Gregorc, Tadej Hrušovar, Dečo Žgur... Melodije morja in sonca je festival koji je iz Pirana vrlo brzo preselio u Portorož, a organizuje se sa malim prekidima i danas. 

Legendarna imena zabavne muzike 20. i 21. stoljeća su: Majda Sepe, Oto Pestner, Lado Leskovar,Marjana Deržaj, Pepel In Kri, Anja Rupel... 

Ova pjesma predstavljala je SFRJ na Eurosongu 1975. 

Savremena pop produkcija ima slične karakteristike sa onim u ostalim evropskim zemljama. Brojna su imena i razni žanrovi, a pomenimo da i u  Sloveniji, kao i u ostalim zemljama o kojima smo pisali, omladina voli tamošnju verziju turbo-folk muzike...

Rock

Pod utjecajem Dylana, Beatlesa, Stonesa... u Sloveniji se pojavljuju Mladi levi, Kameleoni, Bumerang, Srce... Grupe iz 70-h i 80-h  koje su bile popularne u cijeloj bivšoj SFRJ su: Buldožer, September, Pepel in kri, Videosex, Lačni Franz, Pomoranča, Borghesia... 

Posebno mjesto ne samo u muzici i ne samo u Sloveniji zauzima grupa Laibach i pokret NSK (Neuse Slowenische Kunst). Oni su najistaknutije ime 'industrial rock' žanra, a bili su i velika inspiracija njemačkom bendu Rammstein. 

Kantautori

U savremenoj pop muzici Slovenije prisutni su brojni kantautori. Pred kraj 20. stoljeća svirali su nam Tomaž Domicelj, Aleksander Mežek,  Andrej Šifrer, Janez Bončina, Marko Brecelj, Tomaž Pengov, Jani Kovačič, a danas su najaktivniji i najpopularniji Peter Lovšin, Zoran Predin i Vlado Kreslin 

Među bendovima, u novije vrijeme istakli su se Terrafolk, Dan D, Siddharta, Zaklonišče prepeva, Elvis Jackson, Sestre, a jedan od najplodnijih rock autora i izvođača je Magnifico