Neven Anđelić: Dobar musliman i dobar Evropljanin (II)

Piše: Neven Anđelić

Islam kao način života je pojava koja posljednjih godina šokira dijelove evropskih društava. Teza da se islam ne može odvojiti od politike je u direktnoj suprotnosti sa sekulariziranim stavovima koji dominiraju zapadnom Evropom. Satira je bila jedno od oružja protiv autokratskih režima u istočnom dijelu kontinenta te je opšteprihvaćeni izraz na kontinentu koji je nekada manje a nekada vise uspješan. Bez obzira na kvalitetu satire, ona je zaštićena kao izraz slobode govora i mišljenja. Tako se vraćamo slučaju „danskih“ karikatura i muslimanskih protesta za koje je glavnina evropskih društava pokazala vrlo malo razumijevanja. Kulturne razlike između starosjedilačkih društava, pretežno sekulariziranih, i muslimansko-doseljeničkih često okupljenih oko vjerskih vođa, potvrdile su se teze premostivim.

Neautohtone evropske islamske zajednice

Svojedobni ministar unutrašnjih poslova Velike Britanije, Charles Clarke ustvrdio je poslije bombaških napada na London 2005. godine da „ne može biti pregovora oko ponovnog uspostavljanja kalifata. Ne može biti pregovora oko nametanja šerijatskog prava. Nema pregovora oko zanemarivanja jednakosti polova. Nema pregovora oko prestanka slobode govora. Ove vrijednosti su fundamentalne za našu civilizaciju i jednostavno ne mogu biti predmet pregovora.” Pitanje se, dakle, postavlja da li može kultura bazirana na religiji koja nije autohtona na većini kontinenta biti uključena u integracijske procese Evrope. Ironija ove situacije je da autohtone evropske islamske zajednice nisu dio EU dok su imigrantske zajednice muslimana unutar Evropske unije.

Muslimani azijsko-afričkog porijekla su državljani EU i praktikuju islam kao globalni pokret koji se često mišljenjem sukobljava s osnovnim vrijednostima zapadne civilizacije. Pobornici “Euro-islama”, jednog regionalnog načina tumačenja vrijednosti ove religije teže se mogu pronaći među ovom grupom već u Rusiji i na Balkanu. Do samog termina “Euro-islam” obje ove grupe su došle nezavisno jedna od druge. U osnovi njihovog tumačenja sopstvene religije je da je islam potpuno kompatibilan sa osnovnim evropskim načelima i da je bilo kakva bojazan dominirajućeg judeo-kršćanskog miljea u Evropi bespotrebna.

Obostrano nerazumijevanje

Međutim, nije problem samo u odnosu muslimana prema važećim društvenim normama u Evropi. Predrasude dominantnih zajednica unutar EU su jake i dovode do incidentnih situacija što dodatno komplikuje cijeli proces. Francuska odluka da će Hrvatska biti posljednja zemlja koja ce se pridružiti EU bez referendumskog izjašnjavanja Francuza je direktno povezana sa željom Turske da uđe u ovaj ekskluzivni klub. Ponovno, iskustvo Francuza s muslimanskim zajednicama je prevashodno vezano za njihove bivše kolonijalne posjede i imigrantske zajednice bez istorijski relevantnog perioda kohabitacije. Niti stoljećima ozvaničeni sekularizam u ovoj zemlji ne pomaže potpunoj integraciji.

Tako je logičan slijed organizovanje populističkih pokreta protiv zamišljenog širenja islama. Građanski pokreti protiv gradnje džamija ustanovljeni su u Njemačkoj i Španiji. U Danskoj i Holandiji izriču se stavovi da minareti “nisu kompatibilni sa arhitektonskim krajolicima ovih zemalja”. Grčki pravoslavni poglavari su se dugo opirali gradnji džamije u Ateni koja je, do proširenja 2004. godine bila jedini glavni grad Evropske unije bez namjenski izgrađenog prostora za molitvu muslimana. Lokacija u blizini atenskog aerodroma gdje je bila predviđena gradnja džamije prije održavanja olimpijskih igara, poslužila je zbog protesta lokalnog pučanstva za zidanje male pravoslavne kapelice dok je na obližnjem brdu postavljen veliki krst da markira teritoriju.



Države različito uređuju odnose prema vjerskim zajednicama ali sve više postaje očita potreba da se urede odnosi sa rastućom islamskom populacijom u svim evropskim zemljama. Pitanje školstva je novi problem posto su tradicionalno postojale samo kršćanske škole pored sekularnih državnih. Ukoliko se želi imati isti otklon prema svim religijskim zajednicama, onda je neophodno naći pravedan način i za organizaciju muslimanskih institucija obrazovanja. U Švedskoj je tako burka, tradicionalna nošnja kod pripadnica jednog, prilično radikalnog, tumačenja islama, zabranjena u školama. U Njemačkoj su svi religijski simboli zabranjeni nastavnicima u školama ali u nekim od federalnih država kršćansko odijelo je izuzetak ovom pravilu. Država je sponzor a islamske zajednice organizatori nastave za muslimane u školama u Belgiji i Austriji. U Grčkoj je moguće pohađati muslimansku školu samo u zapadnoj Trakiji. Njemačka i Španija počele su organizovati škole za muslimane dok su Velika Britanija, Švedska i Danska povećale finansijsku podršku muslimanskim školama. U Italiji je jedino katolička škola moguća dok je u Holandiji kroz sistem privatnih škola uz državno sponzorstvo omogućeno školovanje u muslimanskoj ustanovi.

Kako se u Evropi obavlja „halal-klanje“?

Dodatni problem za evropske zemlje je nedostatak imama obrazovanih u Evropi. Stoga je uvoz ovog kadra često problematičan pošto dolaze ljudi koji nemaju nikakvo iskustvo sa evropskim načinom života i njihova se učenja često smatraju radikalnim islamom koji se posljednjih godina poistovjećuje sa terorizmom. Neki imami su protjerani ali problem nije riješen jer postoji velika potreba za dodatnim brojem vjerskih vođa u većini zemalja. Stoga neke države pokušavaju organizovati u dogovoru s lokalnim muslimanskim zajednicama obrazovanje imama u sopstvenoj zemlji kako bi se i na taj način pokusalo spriječiti propagiranje radikalnog tumačenja islama. Uprkos ujedinjavanju Evrope i sve češće uniformnosti politika nacionalnih vlada, moguće je vidjeti i različite kulturološke pristupe novim običajima koje je veće prisustvo islama donijelo u društva Evropske unije.

Kao sto znatan broj Jevreja konzumira samo kosher meso, a često i ostalu hranu, tako i kod muslimana postoji dio vjernika koji zahtijevaju halal meso. Potrebna je specifična vjerska procedura prilikom ubijanja životinje. U Švedskoj je taj običaj ilegalan jer se smatra da se životinji nanosi nepotrebna bol prilikom ritualnog rezanja vrata uz životinju okrenutu prema Mekki, te ispuštanje krvi uz specifične vjerske fraze. Posto je potreba za halal mesom prisutna, država je dozvolila obred ali tek posto je životinja prethodno usmrćena električnim šokom. U Austriji i Danskoj operacija je obrnuta pa rez nožem prati električni sok. Potpuno drugačije je rješenje u Velikoj Britaniji gdje se smatra da bi bilo kakva zabrana i pokusaj uređivanja ovog vjerskog obreda bila u suprotnosti sa Evropskom konvencijom o ljudskim pravima pošto bi se ugrozila sloboda vjere.

Stoga je očito da ne postoji neki evropski model i evropski odnos prema islamu. Postoje, nadasve, dominirajući društveni stavovi o islamu koji se često podudaraju u različitim dijelovima Evrope. Međutim uslovi koji se postavljaju pred države sa značajnom muslimanskom populacijom koje žele pristupiti Evropskoj uniji su istovjetni za sve kandidate. Poštivanje ljudskih prava je conditio sine qua non. Rijetka sekularna država u muslimanskom svijetu, Turska, već je desetljećima suočena s neispunjavanjem ovog uslova koji je zvaničan razlog za produženo čekanje, a ne islam. Iako ne bi bilo politički korektno priznati pravi razlog za ovo čekanje, lako je moguće da i islam ima neke korijene u nedostatku pozitivne evropske odluke.

Vezano: Dobar musliman i dobar Evropljanin (I)

radiosarajevo.ba