Mađarska: Uvod

Mađarska je republika smještena u Srednjoj Evropi, graniči sa Slovačkom, Ukrajinom, Rumunijom, Srbijom, Hrvatskom, Slovenijom i Austrijom. Zvanično ime države je Republika Mađarska, a glavni grad je Budimpešta. Mađarska obuhvata teritoriju od 93.030 km2. Zvanični jezik države je mađarski. Zajedno s Poljskom, Slovačkom i Češkom čini Višegradsku grupu ili Višegradsku četvorku (V4).

Broj stanovnika Mađarske je, prema popisu iz 2001. – 10.106.017. Etnički sastav je sljedeći: Mađari (89.9%), Romi (4.0%), Nijemci (2.6%), Hrvati (0,8%) Srbi (0,02%), Slovaci (0.8%), Rumuni (0.7%), i drugi. Rimokatolici čine 63% stanovništva, kalvinisti 20%, luterani 5%, ateisti i neizjašnjeni 12%.

Tradicionalno se vjeruje da je Mađarsku osnovao Árpád, koji je poveo Mađare u Panonsku nizinu u 9. stoljeću. Mađarsko je kraljevstvo 1000. godine osnovao kralj Stjepan I Sveti. Prvi pisani zapis na mađarskom jest povelja o utemeljenju opatije u mjestu Tihany.

Godine 1241. Tatari su opustošili zemlju i povukli se nakon godinu dana. Mađarska je napredovala do evropske razine pod kraljem Matijom Korvinom (1458.-1490.), ali potučena je do nogu u Mohačkoj bitki od Turaka. Turci su 1541. osvojili Budim, a Mađarska je podijeljena na tri dijela: zapadom su vladali Habsburgovci, središnjim dijelom Turci, dok je istočna pokrajina Transilvanija (danas u Rumunjskoj) ostala kao jedino utočište mađarske kulture.

Budim je 1686. preotet Turcima, ali Habsburzi su zavladali cijelom Mađarskom. Ferenc Rákóczi II, transilvanski princ, podigao je neuspješan ustanak protiv austrijske vlasti (1703.-1711.).

U Pešti je 1848. izbila revolucija i proširila se čitavom zemljom. Austrijanci su srušeni i Lajos Kossuth je postavljen za guvernera. Ipak, godinu dana kasnije je austrijska vojska ugušila revoluciju.

Mađari 1867. nalaze kompromisno rješenje s Habsburgovcima. Stvorena je dvojna monarhija, Austro-Ugarska, sa sjedištima u Beču i Pešti.

Godine 1873. ujedinjuju se Pešta, Budim i Óbudim, pa nastaje metropola Budimpešta.

Austro-Ugarska prestaje postojati 1918. godine. Mađarska dobiva nezavisnost, ali gubi dvije trećine teritorija i trećinu stanovništva.

Godine 1919. u Mađarskoj izbija komunistička revolucija, ali vlast preotima Miklós Horthy koji tada od države čini političku zanimljivost. Tijekom njegovih četvrt stoljeća Mađarska je monarhija bez kralja kojom upravlja - admiral bez mornarice. Surađivao je s nacističkom Njemačkom, ali Hitler je ipak preuzeo vlast u Mađarskoj 1944. godine. Godinu dana kasnije Sovjetski Savez osvaja Mađarsku i postupno uvodi staljinizam.

Mađari su 1956. podigli ustanak protiv okupatora, ali sovjetska je vojska ugušila pobunu i smaknula premijera Imrea Nagya.

Komunisti su 1990. dragovoljno otišli s vlasti, te su održani prvi demokratski izbori. Mađarska je postala članica saveza NATO 1999. godine, a ušla je u Evropsku Uniju 1. maja 2004. godine.