Dd

Dan Evrope - Deklaracija - Demokratski deficit - Demokratski forum EU - Direkcija za evropske integracije - Direktiva - Državljanstvo EU - Država aplikantica - Država kandidatkinja - Država pristupnica - Državna pomoć - Dvostruka većina

Dan Evrope
Robert Schuman (tada francuski ministar vanjskih poslova) održao je 09. maja 1950. poznati govor u kojem je zagovarao evropsku integraciju kao način osiguranja mira i izgradnje prosperiteta u Evropi porušenoj nakon Drugog svjetskog rata. Budući je njegov govor postavio osnove današnje Evropske unije, 09. maj slavi se kao rođendan EU, odnosno Dan Evrope.

Deklaracija
Deklaracija je instrument za koji nema odredbe u Glavi V Ugovora o Europskoj uniji ali koji je bio obilježje Evropske političke saradnje (European political cooperation – EPC). Ona nije obvezan pravni instrument.

Demokratski deficit
Demokratski deficit (Democratic Deficit) je pojam koji se koristi za opisivanje situacije u kojoj se, zbog složenosti uređenja i načina odlučivanja, Evropska unija doživljava kao nedovoljno demokratična i da je prosječnom građaninu daleka i nerazumljiva. U stručnoj literaturi ovaj pojam se odnosi i na institucionalno uređenje EU, kojim dominiraju Vijeće Evropske unije i Evropska komisija, institucije koje kombinuju zakonodavna i izvršna ovlaštenja, uz srazmjerno slabu ulogu Evropskog parlamenta, jedine institucije čiji su članovi izabrani na direktnim izborima. Međutim, s obzirom na jačanje uloge Evropskog parlamenta tokom godina i mnoge inicijative za pojednostavljivanje organizacije i donošenja odluka u EU, kao i na veću transparentnost u radu institucija Unije, demokratski deficit se postupno smanjuje.

Demokratski forum EU
Samovoljno organizirana grupa sastavljena od euroskeptika i eurorealista, kako bi se amortizirao nekritički i hiperpolitizirani pristup budućoj Uniji i njenom prvom zajedničkom ustavu. Ova analitičko-kritička grupa sastavljena najčešće od evropskih parlamentaraca i predstavnika nacionalnih parlamenata sadašnjih i budućih članica Unije, izradila je alternativni nacrt Ugovora o Uniji i predala ga krajem 2003. godine predsjedniku Evropske konvencije kao „Izvještaj manjine”.

Direkcija za evropske integracije
Direkcija za evropske integracije (DEI) je državna agencija Bosne i Hercegovine čiji je osnovni zadatak lakša komunikacija s Evropskom unijom i efikasnije provođenje svih zadataka iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju. To podrazumijeva stvaranje funkcionalnog mehanizma zakonodavne i izvršne vlasti na državnom i entitetskom nivou i to po svim pitanjima koja se odnose na evropsku integracionu strategiju i politike, usklađivanje zakona i koordinaciju pomoći. Ulogu glavnog koordinatora na nivou države (horizontalna koordinacija) i između državnih institucija i entiteta (vertikalna koordinacija) dodijeljena je Direkciji za evropske integracije BiH, koja je osnovana Zakonom o Vijeću ministara, 18. decembra 2002. godine. Direkcija je odgovorna za dinamiku integracionih procesa, a Vijeće ministara BiH na političkom nivou koordinira cijeli proces priključenja BiH Evropskoj uniji. Prvi direktor Agencije je bio Osman Topčagić.

Direktiva
Direktiva je, uz uredbu, najvažniji pravni akt Unije. Direktiva obavezuje u pogledu rezultata koji se njome ostvaruje, ali nacionalnim vlastima prepušta izbor forme i metode sprovođenja. Za razliku od uredbe, direktiva služi približavanju, a ne potpunom ujednačivanju prava država članica Unije. Zato se direktivom zadaje cilj koji se mora postići, dok su države članice obavezne da sprovedu direktivu u svom nacionalnom sistemu, birajući pritom formu (zakon, podzakonski akt i sl.). U slučaju da država članica nepravilno primijeni direktivu ili to uopšte ne učini u zadanom roku, na osnovu prakse Evropskog suda uspostavljeno je pravilo da se fizičko ili pravno lice može direktno pozivati na direktivu i prava koja iz nje proizlaze pred nacionalnim tijelima države članice.

Državljanstvo Evropske unije
Svaka osoba koja ima državljanstvo neke od država članica ujedno ima državljanstvo Evropske unije. Državljanstvo Evropske unije ne zamjenjuje nacionalno državljanstvo već mu je dodatak. Državljanstvo EU omogućuje slobodno kretanje i boravak u bilo kojoj državi EU, pravo da se bira i bude izabran u tijela lokalne vlasti i u Evropski parlament u državi u kojoj je prijavljeno boravište, kao i pravo podnošenja pritužbi Evropskom ombudsmenu. Građani EU imaju pravo i na diplomatsku i konzularnu zaštitu u predstavništvima bilo koje države članice EU u onim državama u kojima njihova matična država nema diplomatsko predstavništvo. Kategorija evropskog državljanstva utemeljena je Ugovorom iz Maastrichta, a članom 7 prvog evropskog ustava predviđa se da svaki građanin Evropske unije može imati dvojno državljanstvo, što podrazumijeva državljanstvo matične zemlje i Evropske unije.

Države aplikantica
Države aplikantice (Applicant countries), odnosno države koja apliciraju za članstvo u Evropskoj uniji su sve one države koje su podnijele zahtjev za članstvo.
Zemlje koje su podnijele zahtjev su: Turska, 1987.; Kipar, Malta, 1990.; Mađarska, Poljska, 1994.; Rumunija, Slovačka, Letonija, Estonija, Litvanija, Bugarska – 1995.; Češka Republika, Slovenija, 1996.
Na Evropskom vijeću u Kopenhagenu (12. i 13. decembar 2002. godine) Komisija je zaključila pregovore s 10 država podnositeljica zahtjeva za Elanstvo: Češkom Republikom, Kiprom, Estonijom, Mađarskom, Letonijom, Litvanijom, Maltom, Poljskom, Slovačkom i Slovenijom, omogućivši im da se 01. maja 2004. pridruže Uniji. Bugarska i Rumunija su pristupile Unije u januaru 2007.

Država kandidatkinja
Pojam se odnosi na zemlju koja je podnijela zahtjev za članstvo u Uniji i koji je službeno prihvaćen. Trenutno su tri države kandidatkinje: Hrvatska, Turska i Makedonija. Prije nego država kandidatkinja pristupi Uniji, mora ispuniti Kopenhaške kriterije.

Država pristupnica
Država pristupnica je država koja je ispunila kriterije za članstvo, zaključila pregovore o članstvu, potpisala ugovore o pristupanju EU i koja čeka punopravno članstvo u Uniji. Ovaj se izraz u posljednje vrijeme najčešće odnosio na države srednje i istočne Evrope te na Maltu i Kipar, koje su ugovore o pristupanju potpisale u Atini 16. aprila 2003., a u punopravno članstvo u EU ušle 01. maja 2004. godine. Rumunija i Bugarska su postale države pristupnice aprila 2005., a stupile su u punopravno članstvo 1. januara 2007.

Državna pomoć
Član 87 (ranije članak 92) Ugovora o EZ utvrđuje da „svaka pomoć odobrena od strane države članice ili putem resursa države u bilo kojem obliku koja remeti ili prijeti da poremeti konkurenciju dajući prednost određenim poduhvatima odnosno proizvodnji određenih dobara smatrat će se, u dijelu kojim utječe na trgovinu između država članica, neuskladivom sa zajedničkim tržištem.“
Evropska komisija i Evropski sud dali su vrlo široko tumačenje pojma „pomoći“ što se tiče tijela koje daje pomoć, a koje može biti od same države do regionalnih i lokalnih vlasti, od tijela nad kojim država, posredno ili neposredno, ima odlučan utjecaj do poduzeća privatnog sektora ili javnog poduzeća itd. U skladu s time, svaka prednost koju je dala država smatra se državnom pomoći kada: primatelju omogućuje ekonomsku prednost, daje se selektivno određenim poduzećima ili proizvodima, može remetiti konkurenciju, utječe na trgovinu između država članica.
Zabrana se odnosi na čitav niz mjera pomoći, bilo da se radi o neposrednim (potpore) ili posrednim (npr. mjere koje poduzeće oslobađaju financijskih davanja) i bez obzira na njihovu osnovu ili svrhu. Međutim, nemoguće je potpuno zabraniti državnu pomoć, te član 87(2) i (3) utvrđuje niz izuzeća glede pomoći koja su uskladiva sa zajedničkim tržištem, te glede pomoći koja se može smatrati uskladivom pod određenim uvjetima. Proceduralni Propis na osnovu člana 88 (prijašnji članak 93) Ugovora određuje da se o svakoj pomoći ili programu pomoći treba obavijestiti Komisiju i od nje dobiti odobrenje prije provedbe iste pomoći. No, zahtjev za prethodnom obavijesti je olakšan Odredbom o horizontalnoj državnoj pomoći, koja ovlašćuje Komisiju da putem propisa izuzme određene kategorije pomoći, kao što su pomoć za osposobljavanje, za zapošljavanje, za mala i srednja poduzeća te pomoć od manjeg značaja. Komisija je sastavljanjem novih smjernica i okvira Zajednice objasnila uvjete pod kojima je moguće davati druge oblike državne pomoći kojima se radi na ispunjavanju horizontalnih ciljeva, a koje uključuju pomoć za regionalni razvoj, pomoć za očuvanje okoline, i pomoć za istraživanja.

Dvostruka većina
U svjetlu proširenja Evropske unije iznesena su rješenja za održavanje trenutne ravnoteže između „velikih“ i „malih“ članica pri procesu odlučivanja Vijeću Evropske unije. Održavanje sadašnjeg sistema „ponderiranja“ (davanja veće važnosti) glasova u Vijeću nakon proširenja moglo bi rezultirati kvalificiranom većinom koja predstavlja samo manjinu stanovništva Evropske unije. Zbog toga su države članice s najbrojnijim stanovništvom željele da se ponovno ponderiraju glasovi ili da se uvede sistem većine koji bi osigurao da većina u Vijeću znači većinu ne samo država članica nego i stanovništva Unije. Oba su rješenja detaljno raspravljena na Međuvladinoj konferenciji 1996 – 1997. godine, a rezultat dogovora je Ugovor iz Amsterdama. Predloženi sistem dvostruke većine dodijelio je jedan glas svakoj državi članici ali je za donošenje odluke zahtijevao prisutnost većine država članica koje predstavljaju većinu stanovništva. S obzirom da nije postignut sporazum o prijedlogu na Međuvladinoj konferenciji, Ugovoru je dodan Protokol o institucijama, s obzirom na proširenje.
U ovom Protokolu, velike države članice (Njemačka, Španija, Francuska, Italija, Ujedinjeno Kraljevstvo) saglasne s tim da izgube drugog člana Komisije nakon proširenja, pod uslovom da ponderiranje glasova u Vijeću bude u njihovu korist. One vide blisku povezanost između pitanja smanjenja broja članova Komisije i pitanja donošenja odluka u Vijeću.
Nova Međuvladina konferencija u februaru 2000. odlučila je usvojiti sistem ponderiranja glasova unutar Vijeća, u kombinaciji s dvostrukom ili čak trostrukom većinom, kao uslov za usvajanje instrumenta unutar Vijeća. Iako ponderiranje glasova ide u prilog velikim državama članicama, kvalificirana većina također mora biti većina država članica. To se kombinira sa sistemom koji je poznat kao „demografska sigurnosna mreža“ koji znači da svaka država članica može zahtijevati da se provjeri da li predstavlja kvalificirana većina barem 62% stanovništva Unije. Ako se ne ispuni taj uslov, odluka se ne može usvojiti. Ovi novi propisi stupili su na snagu 01. novembra 2004. godine.