ART OF SOUND: Manuel de Falla

Emisija Art of Sound (emituje se svakog petka u 20h)  u svome novom izdanju donosi zvuk Španije, kroz djelo španjolskog kompozitora Manuela de Falle (1876-1946).

Njegov je rad eho Andaluzije, zvučni pejzaž njene temperamentne tradicije. Iako je dio svoga kreativnog života proveo i izvan domovine, u Francuskoj i Argentini, i bio inspiriran savremenicima impresionistima svog vremena, poput Debussyja ili Ravela, duh Španije iznova je prožimao Fallina djela.

Manuel de Falla je bio pijanist, poput Albéniza i Granadosa, i mnoge je kompozicije namijenio klaviru.  Biće Španije, koje prepoznajemo kroz zvuk gitare tradicijskog oblika flamenca, ovi najpoznatiji španjolski kompozitori muzike 20. stoljeća slikali su melodijama i akordima na klaviru. No, značajan broj njihovih kompozicija je prilagođen za gitaru, i tek u takvim verzijama postao poznat.

Osim što je pisao za za svoj instrument, Falla je komponovao orkestralna djela, za kamerne ansamble, vokalne kompozicije, ali i za gitaru.

U večerašnjoj emisiji Art of Sound slušamo djelo koje je Falla izvorno namijenio kamernom sastavu, potom transformirao u simfonijsku suitu, i na koncu preinačio u balet. Ovo djelo nosi pravi karakter Andaluzije, sa tekstom koji je na španjolskom dijalektu andaluzijskih roma. Naslov mu je El amor brujo (1915), ili Ljubav čarobnica, i priča je o mladoj andaluzijskoj ciganki po imenu Candela. Ona se zaljubi u Carmela, nakon smrti svog nevjernog muža za kojeg je bila prinuđena udati se. No, duh umrlog se vrati da progoni Candelu i Carmela. Da bi ih oslobodili duha, svi cigani načine u ponoć veliki krug oko njihove logorske vatre. U tome krugu Candela izvodi ritualni Ples vatre, što doziva duha sa kojim ona na koncu pleše. Magija vatrene igre otjera duha u vatru, čime on zauvijek nestaje.

Nakon El amor brujo, na redu je još jedno djelo inspirirano svijetom Španije, ali ovaj put njenom prirodom. Zove se Noches en los Jardines de España (1915/16), i u njemu se opet čuje zvuk folklora zemlje kroz opis tri španjolska vrta u tri stava: En el Generalife (mirisni vrtovi oko ljetne palače kraljevskog harema Alhambre, u Granadi); Danza lejana (nepoznati vrt u kojem je prikazan egzotični ples); i En los jardines de la Sierra de Córdoba (treći vrt u Sierra de Córdobi u kojem su predstavljani romski ples i pjevanje za Tijelovo). Noći u španskim vrtovima Falla je nazvao 'simfonijskim impresijama', a priredio ih je za klavir i orkestar.

Treće djelo Manuel de Falle koje ćemo poslušati u ovoj emisiji Art of Sound, kompozicija je napisana isključivo za klavir. Iako i ona nosi elemente španjolske tradicije, pravi i prelaz iz autorovog impresionističkog zvučnog slikanja u savremeniji, virtuozniji svijet njegove klavirske muzike. Kompozicija se zove Fantasía Betíca (1919), i nju je Falla posvetio velikom pijanisti Arturu Rubinsteinu, koji ju je i izveo po prvi put.

El amor brujo, u verziji za mezzosopran i orkestar, slušamo u izvođenju London Symphony Orchestra, i pod dirigentskom palicom Garcíe Navarra, iz 1978 godine. Solistica je Teresa Berganza, španjolska mezzosopranistica.

Noches en los Jardines de España poslušat ćemo u klavirskoj interpretaciji Artura Rubinsteina, u pratnji Saint Louis Symphony Orchestra i uz dirigenta Vladimira Golschmanna. Snimka je iz 1949 godine.

Klavirsku kompoziciju Fantasía Betíca izvodi znamenita španska pijanistica Alicia de Larrocha.