Animirani filmovi iz Trećeg Reicha

I ove godine u oktobru će biti organizovan Međunarodni festival animiranog filma u Banja Luci.

Organizovan od strane Asocijacije za vizuelne umjetnosti FENIX ART, festival predstavlja jednu od bitnijih kulturnih inicijativa izvan glavnog grada kao i jedan od najvećih festivala filma države. Zbog toga ima veliki kulturno-politički značaj za razvoj filmske scene u zemlji.

Učešćem na Međunarodnom festivalu animiranog filma, Goethe-Institut Bosne i Hercegovine se angažuje na unapređenju događaja u animiranoj filmskoj branži.

Odabir programa za njemački doprinos na festivalu, Goethe-Institut je ove godine povjerio gospodinu Ulrichu Wegenastu, Umjetničkom direktoru Festivala animiranog filma u Stuttgartu, koji se događa svake godine u maju i od 1982. godine kontinuirano promovira umjetnički animirani film, mlade filmaše i animiranu branžu. Za Banja Luku će uzeti osjetljive teme animiranih filmova, koji su nastali u vrijeme Trećeg Reicha i iste prezentirati u dva programa u okviru OFF-programa.


O programu:

Animacija u vrijeme nacista

Hitlerovo oduševljenje prema animaciji je poznato. U dnevniku Ministra propagande Josepha Goebbelsa pod datumom 20.decembar 1937. godine piše: za Božić ću vođi pokloniti 12 Micky-Maus filmova! Obradovat će se. Bit će jako sretan s ovim blagom.

Cilj Goebbelsa i Hitlera bio je, stvoriti njemački pendant za Walt Disnay. Tako je kao i u igranom filmu u prvom planu postojala ideja producirati zabavne filmove koji bi odvlačili pažnju od političkih dešavanja i razvijati više subkutano njihovu propagandnu funkciju.

Početkom Drugog svjetskog rata propagandna funkcija animacije sa filmovima kao što je Ometač mira iz 1940. godine, film Hansa Helda, je došla je do izražaja.

U filmu Ometač mira, u kojem se radi o zlom liscu, koji smeta „zajednicu“ šumskih životinja, prožima se takođe sveprisutna militarizacija društva.

Tako npr. roj osa napada lisca. Scena sa osobnom borbenošću iz svijeta životinja je podređena izvornom tonu borbenim bombaša. I ježevi nose vojne kacige....

I Njemačka animacijska industrija kao i filmska industrija bila je sustigla uniformnost: osnivanjem Njemačkog crtanog filma GmbH, 1941. godine, Goebbels je želio uskoro nadmašiti Walt Disney.

Najkasnije 1947. godine je trebao biti gotov dugometražni animirani film Njemačkog crtanog filma GmbH.

1942. godine bilo je uposleno oko 70 osoba, 1943. godine već su radile 263 osobe. Nastao je kratki film Armer Hansi koji govori o maloj ptičici koja po svaku cijenu želi napustiti kavez, ali se vraća nazad, nakon što je na slobodi bila izložena različitim opasnostima....



Mnogi filmaši koji su zvanično bili prisutni na produkciji animacija u periodu nacista, doživjeli su veliki uspjeh nakon rata, prije svega u Zapadnoj Njemačkoj.

U najpoznatija imena ubrajaju se Hans Fischerkoesen, Manfred Schmidt (Nick Knatterton) te braća Diehl. Ferdinand, Hermann i Paul Diehl imali su figuru ježa Mecki, koja je u vrijeme Adenauera bila prisutna u svim dječijim sobama Njemačke, filmski naučnik Thomas Basiger označio je ovu figuru kao „bodljikav prototip malograđanskog privrednog uspona“, razvijen već sa filmom Takmičenje između zeca i ježa iz 1938. godine.

Problematika tadašnjeg vremena bila je posebno izražena osobom Hansom Fischerkoesensom, koji je već od dvadesetih godina ubrajan u velike talente animacionog filma i koji je i između ostalog radio za Juliusa Pinschewera.

On je takođe osnovao mnogobrojne produkcijske firme i napokon se priključio konzervativnoj Ufi (Universum Film AG), koja je 1933. godine postala državna.

Naravno, Fischerkoesen je zadržao određeni stepen samostalnosti tako da je i dalje zadržao svoj studio. Naučnici filma se i danas svađaju o tome u kojoj mjeri je film Fischerkoensensa Glupa guska antisemitski.

U svakom slučaju djeluje da lisac kao kod i kod Hans Heldsovog Ometača mira označava podmuklog Jevreja. Kad je lisac npr. presreo gušče, ta scena je praćena sa jevrejskim šlagerom Kod mene si lijepa. Američki naučnik za film, William Moritz vidi puku suprotnost, on u liscu primjećuje naciste, koji različite grupe stanovništva kao Jevreje izrabljuju i uništavaju.

U svakom slučaju Fischerkoesen je poslije rata, od strane ruskih trupa zatvoren u specijalni logor u Sachsenhausenu, gdje je morao ostati do 1948. godine.

Njegove animacije u nacističkom periodu ne predstavljaju nacional-socijalnu ideologiju, ali reproduciraju svakako stereotipove i uloge tog vremena.



Filmovi kao Udovica melodija iz 1943. godine podmićuju svojim melanholičnim šarmom i svojom tehničkom blistavošću, u kojima Fischerkoesen npr. koristi jednu vrstu multiplantehnike kako bi postigao posebnu oštrinu ili uključuje pokretnu animacionu kameru od 360 stepeni.

Nakon rata Fiescherkoesen je bio najuspješniji producent reklama u periodu ekonomskog čuda i tako uspio doći na naslovnu stranicu najuspješnijeg časopisa Der Spiegel.

Pored sankcionisanja, subvencioniranja i kontrolirane produkcije animacija od strane države, bilo je i nekoliko primjera apstraktnih avangardnih filmova koji nastavljaju tendenciju Wajmarskog vremena, jednog Waltera Ruttmanna, Vikinga Eggelinga, Hansa Richtersa ili Oskara Fischingersa.

Ovi filmovi su znači nastali u unutrašnjoj emigraciji i smatrani su zabranjenom umjetnošću, ali su ipak djelimično javno prikazivani. U iste spada i film Ples boja iz 1939. godine, Hansa Fischingera i film direktno naslikan na filmski materijal Linija-tačka-balet iz 1943. godine, film Herberta Seggelke. U pozdaini filma Linija-tačka-balet je jazz muzika, koja od strane nacista biva viđena kao izrod ali u ovom kratkom filmskom materijalu najavljuje novu, slobodnu eru.

Tako program Hitlerov san o Mickey Mousu i u animacijama odražava najteže razdoblje njemačke istorije.

radiosarajevo.ba